Σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις του δέρματος: τι είναι και πώς αντιμετωπίζονται;

Τι είναι ο σταφυλόκοκκος;

Ο Σταφυλόκοκκος ανήκει στο γένος των βακτηρίων που είναι θετικοί κατά Gram κόκκοι. Κάτω από το μικροσκόπιο το βακτήριο του σταφυλόκοκκου φαίνεται σε ομάδες που μοιάζουν με τσαμπί σταφυλιού, που σχηματίζονται όταν οι κόκκοι διαιρούνται τυχαία, εκεί οφείλει και την ονομασία του.

Το γένος του σταφυλόκοκκου περιλαμβάνει 31 διαφορετικά είδη βακτηρίων. Τα περισσότερα είναι ακίνδυνα και ζουν κυρίως στο δέρμα και στους βλεννογόνους αδένες του ανθρώπου. Επικίνδυνο είδος είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος, που προκαλεί και δερματικές λοιμώξεις.

Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) είναι ένα μικρόβιο που μπορεί να βρίσκεται στο δέρμα πολλών παιδιών και ενηλίκων, χωρίς να προκαλεί προβλήματα (φορείς σταφυλόκοκκου). Υπολογίζεται ότι το 20% του υγιούς πληθυσμού έχει μόνιμη φορεία και το 60% διαλείπουσα.

O σταφυλόκοκκος αποτελεί το σημαντικότερο αίτιο βακτηριακής λοίμωξης στην κοινότητα και το σοβαρότερο αίτιο νοσοκομειακής βακτηριαιμίας. Η συχνότερη εστία αποικισμού από σταφυλόκοκκο είναι η πρόσθια ρινική κοιλότητα (η «φωλιά» του είναι στα ρουθούνια της μύτης), αλλά μπορεί να απομονωθεί και από άλλες περιοχές του δέρματος.

Πρόσφατη μελέτη σε συγγενείς ασθενών με δερματική λοίμωξη από σταφυλόκοκκο έδειξε ότι η βουβωνική περιοχή αποικίζεται σχεδόν όσο συχνά αποικίζεται και η ρινική κοιλότητα. Παρότι ο μηχανισμός αποικισμού δεν είναι απόλυτα γνωστός, υπάρχει μια σειρά προδιαθεσικών παραγόντων που ευνοούν αυτή τη διαδικασία, όπως:

• η μικρή ηλικία
• η πρόσφατη χρήση αντιβιοτικών
• η πρόσφατη νοσηλεία σε Νοσοκομείο
• το χρόνιο νόσημα όπως σακχαρώδης διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή
• άλλοι παράγοντες, όπως συγχρωτισμός, σπόρ επαφής, κακές συνθήκες υγιεινής, εποχικότητα (καλοκαιρινοί μήνες), δήγματα εντόμων.

Υπό ορισμένες συνθήκες, ο σταφυλόκοκκος που «ζει ήσυχα» στο δέρμα, μπορεί να «φουντώσει» και να προκαλέσει λοίμωξη. Τέτοιες συνθήκες είναι: οι τραυματισμοί του δέρματος (π.χ. από γρατζουνιές ή τσιμπήματα εντόμων), η παρουσία εκζέματος που καθιστά το δέρμα ευαίσθητο, ξηρό και τραυματισμένο από το ξύσιμο, καθώς επίσης η ζέστη και η υγρασία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Πώς μεταδίδεται ο σταφυλόκοκκος;

• από επιφάνειες και αντικείμενα, που έχουν μολυνθεί με σταφυλόκοκκο
• από την επαφή με άλλα άτομα που έχουν σταφυλοκοκκική δερματική λοίμωξη
• από τη συχνή επαφή με κάποιον φορέα σταφυλόκοκκου

Οι πιο συχνές λοιμώξεις που προκαλούνται στο δέρμα είναι:

• το μολυσματικό κηρίο (μελιτόχροες εφελκίδες, πολλές βλάβες στο δέρμα με κιτρινωπό ή πορτοκαλοκίτρινο λέπι που κολλάει πάνω στην υγρή βλάβη)
• η θυλακίτιδα (λοίμωξη του επιπολής δέρματος, κυρίως του χορίου)
• ο δοθιήνας (λοίμωξη του εν τω βάθει δέρματος)
• η κυτταρίτιδα και το ερυσίπελας (λοίμωξη του υποδόριου ιστού)
• το σύνδρομο τοξικού σοκ (σοβαρή κατάσταση με πυρετό και εξάνθημα).

Πώς θεραπεύεται ο σταφυλόκοκκος;

Ο γιατρός μπορεί να διακρίνει εάν πρόκειται για σταφυλοκοκκική δερματική λοίμωξη. Μπορεί να πάρει καλλιέργεια και να δώσει την απαραίτητη αντιβιοτική θεραπεία. Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να διερευνηθεί και η φορεία στο περιβάλλον του ασθενούς, ειδικά στις περιπτώσεις που εμπλέκονται ανθεκτικοί σταφυλόκοκκοι (MRSA).

Εάν η δερματική βλάβη είναι μικρή, αρκεί η τοπική εφαρμογή αντιβιοτικής κρέμας. Εάν οι βλάβες είναι πολλές, μεγάλες και διάσπαρτες στο σώμα του ασθενούς, πρέπει να ληφθεί αντιβίωση από το στόμα. Σπάνια, εάν ο ασθενής έχει πυρετό, μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία.

Μετά τη θεραπεία, μπορεί ο ασθενής να ξαναπάθει δερματική λοίμωξη;

Αυτό συμβαίνει όταν:

• Δεν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής
• Υπάρχει κάποιος φορέας στο οικογενειακό περιβάλλον
• Το αντιβιοτικό δεν κατάφερε να «σκοτώσει» εντελώς τον σταφυλόκοκκο
• Υπάρχει παρουσία άλλου παθογόνου (π.χ. στρεπτόκοκκος) ή βαθύτερη βλάβη στο δέρμα.

Σε περίπτωση αποτυχίας της θεραπείας, είναι απαραίτητη η καλλιέργεια πύου από τη δερματική βλάβη για να περιγραφούν τα χαρακτηριστικά του παθογόνου.

Τι πρέπει να προσέχουμε για να μην πάθει ο ασθενής δερματική λοίμωξη από σταφυλόκοκκο;

Η τήρηση των κανόνων υγιεινής είναι το καλύτερο μέτρο πρόληψης.

• Καλό πλύσιμο χεριών
• Χρήση προσωπικών ειδών υγιεινής
• Κάλυψη πληγών
• Ενυδάτωση του δέρματος
• Αποφυγή στενής επαφής με τραύματα άλλων ανθρώπων

Οι σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις είναι πιο συχνές στα θερμά κλίματα. Τα παιδιά παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες δερματικές βλάβες, λόγω δραστηριότητας και συχνής επαφής με άλλα παιδιά.

ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ειδικός Ιατρός
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος
Μέλος της ΕΔΑΕ – Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας
Μέλος της ΕΛΕΔΕ – Ελληνικής Εταιρείας Δερματοσκόπησης