Νίκος Βασιλάκης: Δήμος Ηρακλείου-"Κοίτα το χάλι μου" ή "η Αυτοδιοίκηση σε νέες ράγες"

Ο Δήμος Ηρακλείου, ένας από τους μεγαλύτερους Δήμους στην Χώρα, ένας Δήμος όχι μόνο μεγάλος από άποψη κατοίκων, και στατιστικών ανάπτυξης, αλλά ένας Τόπος με προοπτικές ισόρροπης Ανάπτυξης.

Το ερώτημα που θα κληθούν να απαντήσουν οι συμπολίτες μας στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτώβρη είναι αν θα αρκεστούν στις διαπιστώσεις των προβλημάτων που υπάρχουν και ταλαιπωρούν τον πολίτη ή αν θα εμπιστευτούν μια πολυσυλλεκτική ομάδα με όραμα και προτάσεις για να δώσει Λύσεις.

Θα μπορούσαμε να αναλωθούμε σε μια ανάλυση ιστορικής αναδρομής καυτηριαζοντας νομοθετήματα και πρωτοβουλίες προηγούμενων δημοτικών Αρχών, οφείλουμε όμως στον Πολίτη, να δώσουμε άλλη οπτική στα θέματα της Πόλης μας.

Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα:

Είναι από τις λιγότερο οικονομικά αυτόνομες μεταξύ των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ.
Είναι από εκείνες με τις λιγότερες αρμοδιότητες, που συχνά είναι αλληλοεπικαλυπτόμενες.
Χαρακτηρίζεται από μεγάλη γραφειοκρατία και συγκεχυμένες διαδικασίες.

Ο ρόλος των Δήμων θεσμικά είναι να επηρεάζουν την Ποιότητα της Δημοκρατίας στην Χώρα , να συνεισφέρουν στο Ενιαίο Σύστημα Διοίκησης και να διαχειρίζονται σχετικούς Πόρους συμμετέχοντας στην περιφερειακή ανάπτυξη. Δυστυχώς διαχρονικά οι όποιες προσπάθειες μεταρρύθμισης έγιναν στην τοπική αυτοδιοίκηση, έγιναν χωρίς αυτήν και δίχως την διασφάλιση ουσιαστικής διοικητικής αυτοτέλειας.

Σε πρόσφατη σχετική μελέτη για την ΚΕΔΕ, για την τοπική αυτοδιοίκηση αναδεικνύονται 14 κομβικά ζητήματα.

• Χωροταξικός & Πολεοδομικός Σχεδιασμός. Πλειάδα αντικρουόμενων πολεοδομικών διατάξεων δημιούργησαν ένα αναποτελεσματικό σύστημα, το οποίο δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξη και στην προστασία του περιβάλλοντος. Στο Ηράκλειο το πρόβλημα είναι έντονο, και οι νέες νομοθεσίες εντείνουν το αδιέξοδο σχεδιασμού.
• Αδειοδότηση επιχειρήσεων. Το σχετικά πρόσφατο καθεστώς της γνωστοποίησης έχει απλοποιήσει πολλές διαδικασίες, ορισμένα προβλήματα όμως παραμένουν.
• Αγροτική πολιτική. Η πρόσφατη εμπλοκή των δήμων στην άσκηση αγροτικής πολιτικής προκαλεί προβλήματα συντονισμού και επικάλυψης αρμοδιοτήτων. Ο Δήμος Ηρακλείου με την Πρωτοβουλία δημιουργίας σχετικής αναπτυξιακής εταιρείας και για τον πρωτογενή τομέα, πρωτοστατεί θετικά.
• Κοινωνική πολιτική. Οι δήμοι απέκτησαν πολλές αρμοδιότητες κοινωνικής πολιτικής την εποχή της κρίσης, χωρίς να διαθέτουν επαρκή τεχνογνωσία ή πόρους. Η συνεργασία του Δήμου μας με την ιδιωτική πρωτοβουλία λύνει τέτοιου είδους ζητήματα.
• Διαχείριση περιουσίας. Οι δήμοι διαθέτουν σημαντική ακίνητη περιουσία, αλλά παραμένουν χωρίς σχέδιο για τη διαχείρισή της. Εδώ οι απαιτήσεις για τον Δήμο Ηρακλείου είναι πολλές, με μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής και ανάδειξης να έχει γίνει, χρειάζεται όμως η ανάληψη διαχείρισης από ξεχωριστό τμήμα στον Δήμο Ηρακλείου, με στελέχωσή του από Μηχανικούς και Οικονομολόγους.
• Περιβάλλον. Το θεσμικό πλαίσιο που ορίζει τις δυνατότητες των δήμων στον τομέα της περιβαλλοντικής πολιτικής παραμένει “πολύπλοκο και συχνά ασαφές”. Εδώ θα πρέπει να δούμε και θέματα Πολιτικής Προστασίας.
• Πολιτική προστασία. Μέχρι το 2020, δεν υπήρχε ειδική νομοθεσία. Επιπλέον, οι εσωτερικές δομές των δήμων είναι υποστελεχωμένες και δεν συμμετέχουν στον σχεδιασμό. Αυτό μπορεί να βελτιωθεί , μόνο με σχετική κρατική παρέμβαση.
• Αναπτυξιακός σχεδιασμός. Παρατηρούνται σημαντικά προβλήματα στην απορρόφηση και στην αξιοποίηση ευρωπαϊκών ή άλλων πόρων.
• Οργάνωση δομών και λειτουργίας ΟΤΑ. Παρά τα “θεματικά” προβλήματα, κάποιες δυσλειτουργίες, όπως η ελλιπής ψηφιοποίηση, επηρεάζουν οριζόντια τους δήμους, κα΄τι που δεν συμβαίνει στον Δήμο Ηρακλείου, με επένδυση στην ψηφειακή μετάβαση. Φυσικά αρκετά μένει ακόμα να γίνουν, με απορρόφηση σχετικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
• Πόροι από το κεντρικό κράτος. Η αυτονομία των δήμων παραμένει περιορισμένη, ενώ υπάρχει η ανάγκη για αύξηση και διαφορετικό τρόπο διανομής των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων.
• Εποπτεία και έλεγχος. Διαπιστώνονται σημαντικές ελλείψεις σε λογιστικά συστήματα, μηχανισμούς λογοδοσίας και επιστημονικό δυναμικό.
• Πολυεπίπεδη διακυβέρνηση. Δεν έχει μέχρι στιγμής αναπτυχθεί ένα ενιαίο διοικητικό σύστημα, ώστε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης να λειτουργούν στο πλαίσιο αυτού του συστήματος. Αυτό δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί ο Δήμος μας να δώσει λύση, αλλά μπορεί να προτείνει στην κεντρική διοίκηση ώστε να νομοθετήσει. Ο νέος Νόμος του Υπουργείου Εσωτερικών που είναι υπο διαβούλευση λύνει κάποια ζητήματα, όχι όμως των Πόρων.
• Ψηφιακός μετασχηματισμός. Το θεσμικό πλαίσιο παραμένει πολυδαίδαλο, δημιουργώντας γραφειοκρατία, ενώ δεν έχει προσαρμοστεί πλήρως σε νεότερους κανόνες.
  Δεοντολογία, διαφάνεια και απλούστευση διαδικασιών. Οι δήμοι λειτουργούν με απαρχαιωμένο Κώδικα Διοικητικών Διαδικασιών, συχνά χωρίς οργανογράμματα, ενώ το προσωπικό δεν έχει εκπαιδευτεί σε νεότερα μοντέλα λειτουργίας. Οι πρόσφατες δημοσιεύσεις περι άναρχων προσλήψεων προβληματίζουν τον Πολίτη.

Τι θα μπορούσε να γίνει γενικά για την λύση αυτών των προβλημάτων στην αυτοδιοίκηση;

Συμμετοχή στον σχεδιασμό των νέων ΕΣΠΑ, με εξειδικευμένα Προγράμματα για ΟΤΑ Α Βαθμού. Η ψηφιοποίηση Αρχείων για τη Δημόσια διοίκηση ξεκίνησε, αφού αποτελεί προαπαιτούμενο του Ταμείου Ανάπτυξης, μένει να το δούμε και στους ΟΤΑ. Κωδικοποίηση Εσόδων και δημιουργία Προτύπων Λειτουργίας με παράλληλη βελτίωση των εσωτερικών ελέγχων και διαδικασιών και στον Δήμο Ηρακλείου αποτελεί επίσης προαπαιτούμενο ορθής λειτουργίας.

Καταγραφή της ακίνητης περιουσίας του Δήμου μας και πιο αποδοτική διαχείρισή της, μεταξύ άλλων, με μελέτες σκοπιμότητας, σύσταση σχετικών ΑΕ, ΣΔΙΤ και άλλων εργαλείων. Ενίσχυση των δημοτικών παιδικών σταθμών και Ανάπτυξη μηχανισμών διάδοσης των επιτυχημένων παραδειγμάτων προβολής και προώθησης τοπικών προϊόντων γίνονται προσπάθειες να υλοποιηθούν, χρειάζονται όμως παραπάνω ένταση.

Βελτίωση των εσωτερικών ελέγχων, εκσυγχρονισμός των εσωτερικών συστημάτων και διασύνδεσή τους με την ΑΑΔΕ. Η Αποσαφήνιση του θεσμικού πλαισίου για την πολιτική προστασία θα μας απασχολήσει εντόνως τις επόμενες χρονιές, λόγω αλλαγής των κλιματικών συνθηκών στην περιοχή μας.

Τέλος, δημιουργία κέντρων δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης υλικών και υλοποίηση έργων για την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση του νερού από την τριτοβάθμια επεξεργασία λυμάτων για πότισμα είναι στόχος κυκλικής ανάπτυξης για την επόμενη Δημοτική Αρχή.
Ο κύκλος του Νερού πρέπει να είναι πλήρης. Φυσικά οφείλουμε να έχουμε δημιουργία μηχανισμών συνεργασίας μεταξύ των εσωτερικών υπηρεσιών στον Δήμο μας, κάτι που φαίνεται να λείπει σήμερα.

Τα τελευταία χρόνια έχει προκύψει σωρεία θεσμικών παρεμβάσεων που επηρεάζουν τη λειτουργία και οργάνωση των δήμων, καθιστώντας την επικαιροποίηση των ΟΕΥ, αναγκαία και επιτακτική σε πολλές περιπτώσεις. Επίσης, στο σκέλος της αξιολόγησης των ΟΤΑ δεν έχει υπάρξει ενιαία και καθολική αξιολόγηση της διοικητικής οργάνωσης και λειτουργίας των ΟΤΑ. Ουσιαστικά τα ευρήματα της Μελέτης καταδεικνύουν την καθημερινή αδιαφορία που βιώνει ο Πολίτης σε κάποιες υπηρεσίες.

Για τη βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας του Δήμου Ηρακλείου θα μπορούσαν να υιοθετηθούν προτάσεις της μελέτης της ΚΕΔΕ όπως:

• Αξιολόγηση δομών και λειτουργιών.

• Εναρμόνιση δομών και διαδικασιών με τους στρατηγικούς στόχους των ΟΤΑ και τις ιδιαιτερότητές τους (τυπολογία).

• Οργάνωση των Υπηρεσιών µέσω της «µοντελοποίησης» διαδικασιών, καθώς και της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού.

• Καλύτερη αξιοποίηση και κατανομή του προσωπικού, καθώς και κινητροδότηση που θα κάνει πιο ελκυστική την στελέχωση,

• Συνεχής προσαρμογή των ΟΕΥ λόγω της κατάργησης οργανικών θέσεων, αλλά και λόγω της δημιουργίας νέων δομών.

• Βελτίωση της οργάνωσης των οριζόντιων υπηρεσιών για την καλύτερη υποστήριξη των κάθετων (συνεργασία υπηρεσιών), οι οποίες έχουν ως στόχο την αμεσότερη εξυπηρέτηση των δημοτών.

Η πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση, μετά και το πέρας μιας σειράς νομοθετικών μεταρρυθμίσεων με τις αντίστοιχες μεταβολές στη δομή της δημόσιας διοίκησης και στις σχετικές αρμοδιότητες, βιώνει διαχρονικά σημαντικό ζήτημα περιορισμένης διαθεσιμότητας οικονομικών πόρων, ώστε να ανταποκριθεί ολοκληρωμένα, τόσο στις θεσμικές της υποχρεώσεις απέναντι στους δημότες, όσο και στην υλοποίηση του κατάλληλου στρατηγικού οράματος για την εκάστοτε τοπική κοινωνία.
Βασική έγνοια είναι η ανακοπή της υφιστάμενης τάσης, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα των διευρυμένων ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών ευκαιριών που αναπτύσσονται.

Διαχρονικό ζητούμενο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ βαθμού είναι η ενίσχυση της χρηματοδοτικής δυνατότητας των δήμων να ωριμάζουν έργα και δράσεις, αλλά και να υλοποιούν τα επιχειρησιακά τους προγράμματα, με δεδομένη την αμεσότερη και βαθύτερη γνώση των αναγκών της τοπικής κοινωνίας.

Συνεπώς το κεντρικό Κράτος οφείλει για την θεσμοθέτηση της δημοσιονομικής αποκέντρωσης, με αύξηση του ποσοστού των δήμων στα συνολικά έσοδα και στις δαπάνες του Γενικού Κράτους, ώστε να προσεγγίσει τον μέσο όρο της ΕΕ.

Η αναμόρφωση και αύξηση του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων (ΠΔΕ) υπέρ των δήμων και η παράλληλη μέριμνα για την κατανομή επενδυτικών πόρων του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) και σε επίπεδο Προγραμμάτων Τοπικής Ανάπτυξης, δεδομένου ότι πλέον υπάρχει η δέσμευση των δήμων να εκπονούν μεσοπρόθεσμα αναπτυξιακά προγράμματα, κρίνεται απαιτητή.

Τέλος, θα πρέπει να έχουμε σύνταξη και από τους ΟΤΑ Προϋπολογισμών Επιδόσεων, όπως εφαρμόζεται από το 2020 στο πλαίσιο σύνταξης του Κρατικού Προϋπολογισμού. Επιπλέον ο περιορισμός της είσπραξης εσόδων μέσω τρίτων φορέων προκειμένου να αποφεύγονται οι υπερβολικές καθυστερήσεις στην απόδοση των εσόδων και η εμπλοκή των ΟΤΑ σε δικαστικές διενέξεις, καθώς και η απώλεια πόρων μέσω των εκ του νόμου προβλεπόμενων παρακρατήσεων.

Σημαντική κρίνεται η επιχορήγηση των ΟΤΑ για την αντιμετώπιση της αύξησης του ενεργειακού κόστους και εφαρμογή ειδικού προγράμματος για την ενεργειακή αυτονόμηση των ΟΤΑ και των Νομικών προσώπων τους, μέσω αξιοποίησης του θεσμού των δημοτικών ενεργειακών κοινοτήτων για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από ΑΠΕ και όχι μόνο.

Το κοινό μας μέλλον απαιτεί συνθέσεις χωρίς εξαρτήσεις, ιδεοληψίες, στερεότυπα και αγκυλώσεις.

Πάνω από όλα είναι η Πόλη και οι Πολίτες της, συνεπώς οφείλουμε να προχωρήσουμε μαζί μπροστά.

Έχουμε την Οπτική για να δώσουμε βιώσιμα Αναπτυξιακή Προοπτική.

* O Νίκος Βασιλάκης είναι MSE Msc Μηχανικός Υλικών,
Πρόεδρος Επιτροπής Βιομηχανίας & Παραγωγικής Ανασυγκρότησης ΤΕΕ/ΤΑΚ,
Σύμβουλος Βιομηχανικής Κυκλικής Ανάπτυξης -ESG-CΟx-RnD & Διαχείρισης Έργων,
Ειδικός Συνεργάτης Σ.Ε.Β.Π.Η,
Μέλος ΔΣ Ο.Α.Κ ΑΕ και
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου με την Παράταξη "Δικαίωμα στην Πόλη"
(υποψ.Δήμαρχος Αλέξης Καλοκαιρινός).