Γράφει ο Νίκος Βασιλάκης*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αποφάσισε να απεξαρτηθεί από τον ενεργειακό βραχνά, και να επενδύσει στην πράσινη ενέργεια , το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, και την αποτροπή της Κλιματικής Αλλαγής, στοχεύοντας στην ανάπτυξη και καθιέρωση του Πράσινου Υδρογόνου ως καύσιμο, κρατώντας ως μεταβατικό στάδιο το LNG και το Βιοαέριο-Βιομεθάνιο.
Αρκετά ερευνητικά έργα στοχεύουν στο Υδρογόνο, αλλά και άλλα γνωστά και άγνωστα νέα κάυσιμα όπως η αμμωνία, η μεθανόλη και τα γνωστά e-fuels.
Η παραγωγή και μεταφορά «πράσινου υδρογόνου» είναι το μεγάλο στοίχημα της τρέχουσας δεκαετίας για κυβερνήσεις και επιχειρήσεις στον δρόμο για την ενεργειακή μετάβαση και την επίτευξη μηδενικών ρύπων το 2050 στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους κόμβους και σημεία εισόδου υδρογόνου στην ευρωπαϊκή αγορά.
H ιδέα της παραγωγής ρεύματος από υδρογόνο είναι γνωστή πάνω από δύο αιώνες και η παρουσία της στην αγορά διαρκεί όσο σχεδόν και οι προσπάθειες για τη μετάβαση πέρα από την οικονομία των υδρογονανθράκων. Την βρίσκουμε ως επιστημονική φαντασία στα «Θαυμαστά ταξίδια» του Ιουλίου Βερν στο βιβλίο «Πέντε εβδομάδες με αερόστατο», στο οποίο ο συγγραφέας αφηγείται τις περιπέτειες ενός Αγγλου επιστήμονα, που εξερευνά την Αφρική επιβαίνοντας σε ένα αερόστατο, το οποίο χρησιμοποιεί υδρογόνο τόσο για την πλήρωση του σάκου όσο και για τη θέρμανση του αερίου.
Πολλά χρόνια αργότερα, ένας πραγματικός και όχι φανταστικός Αγγλος επιστήμονας, ονόματι Halban, σε μια φημισμένη σήμερα διάλεξή του περιέγραψε έναν πολιτισμό κινούμενο ολοκληρωτικά με υδρογόνο, που θα παράγεται με ηλεκτρόλυση από ρεύμα παραγόμενο από τεράστιους ανεμόμυλους. Το υδρογόνο θα υγροποιούνταν και θα αποθηκεύονταν σε ογκώδεις υπόγειες δεξαμενές για να μετατραπεί όταν δεν θα φυσούσαν οι άνεμοι και πάλι σε ηλεκτρισμό. Ενα τέτοιο σύστημα, δήλωνε ο Halban, θα αποκεντρώσει την παραγωγή ενέργειας και θα εξαλείψει τη ρύπανση και επιπλέον θα επιτρέψει την αποθήκευση της αιολικής ενέργειας για μεταγενέστερη χρήση.
Το υδρογόνο, αν και βρίσκεται σε αφθονία, αφού αποτελεί το 75% της μάζας του σύμπαντος, δεν υπάρχει σε καθαρή μορφή στη φύση και αυτή είναι η αρνητική του πλευρά και η μεγάλη πρόκληση όλα αυτά τα χρόνια.
Η κλιματική αλλαγή και οι στόχοι για μια οικονομία μηδενικών ρύπων ήρθαν να δικαιώσουν τους οραματιστές του υδρογόνου. Ολο και περισσότερες χώρες θέτουν φιλόδοξους στόχους ουδετερότητας άνθρακα και το υδρογόνο εμφανίζεται ως μέρος της λύσης. Για την Κομισιόν, το υδρογόνο που θα παράγεται από ΑΠΕ, γνωστό και ως «πράσινο» υδρογόνο, θα είναι ο καταλύτης του σχεδίου απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα σε βιομηχανίες και μεταφορές. Οι στόχοι για το επονομαζόμενο και ως «καύσιμο του μέλλοντος» αναβαθμίστηκαν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τα σχέδια για ταχεία απεξάρτηση από τη Ρωσία. Το REPowerEU θέτει ως στόχο για την Ευρώπη την παραγωγή 10 εκατ. τόνων «πράσινου» υδρογόνου και την εισαγωγή 10 εκατ. τόνων έως το 2030. Οι συνολικές επενδυτικές ανάγκες για βασικές κατηγορίες υποδομών υδρογόνου εκτιμάται ότι είναι της τάξης των 28 με 38 δισ. ευρώ για τους εσωτερικούς αγωγούς της Ε.Ε. και 6 με 11 δισ. για την αποθήκευση. Χωρίς τις εισαγωγές οι στόχοι της Ευρώπης θα ήταν ανέφικτοι και αυτό γιατί απαιτούνται τεράστιες εκτάσεις για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών που θα παράγουν την απαιτούμενη ενέργεια για την παραγωγή του υδρογόνου. Για τον σκοπό αυτό, για πρώτη φορά η Ευρώπη θα χρηματοδοτήσει επενδύσεις ΑΠΕ σε τρίτες χώρες, όπως και τις αναγκαίες υποδομές για το μακρύ ταξίδι του καυσίμου από την Αφρική και την Ασία στην Ευρώπη, με τα αντίστοιχα χρηματοδοτικά πακέτα να εγκρίνονται το αργότερο την άνοιξη του 2023.
Ο σχεδιασμός της Κομισιόν περιλαμβάνει ένα μεγάλο δίκτυο υδρογόνου μήκους 40.000 χιλιομέτρων που θα καλύπτει όλη την Ευρώπη. Μέρος αυτού του δικτύου είναι και ο αγωγός που σχεδιάζει ο ΔΕΣΦΑ για τη μεταφορά υδρογόνου κατά μήκος του υφιστάμενου κεντρικού αγωγού φυσικού αερίου και θα συνδέεται με ένα αντίστοιχο δίκτυο που σχεδιάζει η Βουλγαρία.
Η είσοδος αναμένεται να γίνεται απο Μεσόγειο, Βαλτική και ..Ουκρανία;
Η Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει έναν από τους σημαντικότερους κόμβους και σημεία εισόδου υδρογόνου στην ευρωπαϊκή αγορά. Η Ε.Ε. έχει υπογράψει συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας με την Αίγυπτο για το υδρογόνο και η Σ. Αραβία αναπτύσσει σχέδια παραγωγής υδρογόνου από ΑΠΕ που «βλέπουν» Ευρώπη. Η Κρήτη μπορεί να αποτελέσει την ερευνητική Μέκκα του Υδρογόνου και των εναλλακτικών καυσίμων.
Ήδη συμμετέχει στο φιλόδοξο έργο των Κοιλάδων Καθαρού Καυσίμου Υδρογόνου.
Οι χώρες της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής θα αποτελέσουν τους βασικούς παραγωγούς υδρογόνου για τις εισαγωγές των 10 εκατ. τόνων που έχει εντάξει στον στρατηγικό σχεδιασμό της η Ευρώπη έως το 2030 και οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, θα λειτουργήσουν ως διάδρομοι για τη μεταφορά του στην ευρωπαϊκή αγορά.
Ο EastMed θα μπορούσε να καταστεί μακροπρόθεσμα «η ραχοκοκαλιά του εφοδιασμού της Ε.Ε. με υδρογόνο», Σε επίπεδο υποδομών ο ΔΕΣΦΑ έχει ξεκινήσει την κατασκευή του πρώτου αγωγού στην Ελλάδα και ενός από τους πρώτους στην Ευρώπη για τη μεταφορά 100% υδρογόνου. Πρόκειται για τον αγωγό Δ. Μακεδονίας μήκους 160 χλμ. και προϋπολογισμού 163 εκατ. Επιπλέον, όλα τα νέα έργα αγωγών του ΔΕΣΦΑ σχεδιάζονται με προδιαγραφές και για τη μεταφορά 100% υδρογόνου, ενώ για τους υφιστάμενους αγωγούς μετά τις αναγκαίες παρεμβάσεις διασφαλίζεται η μεταφορά και υδρογόνου σε ποσοστό από 10% έως 20%. Ο ΔΕΣΦΑ συμμετέχει επίσης στο σχέδιο των Ευρωπαίων διαχειριστών φυσικού αερίου για τη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δικτύου υδρογόνου 40.000 χιλιομέτρων που θα συνδέει 21 ευρωπαϊκές χώρες.
Ο σχεδιασμός του ΔΕΣΦΑ περιλαμβάνει την κατασκευή έως το 2040 ενός αγωγού κατά μήκος του υφιστάμενου κεντρικού αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέεται με ένα αντίστοιχο δίκτυο που σχεδιάζει η Βουλγαρία. Οι νέες μονάδες φυσικού αερίου, όπως αυτή που κατασκευάζουν από κοινού στην Αλεξανδρούπολη η ΔΕΗ, η ΔΕΠΑ και η Damco Energy (όμιλος Κοπελούζου), θα μπορούν να λειτουργήσουν και με υδρογόνο. Σε επιχειρηματικό επίπεδο δεν είναι λίγες οι εταιρείες που προετοιμάζονται για τη νέα αγορά παρότι απουσιάζει ακόμη το σχέδιο της εθνικής στρατηγικής για το υδρογόνο.
Kαθυστερεί η υλοποίηση δύο ελληνικών έργων που ενέταξε η Κομισιόν στα Σημαντικά Εργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI Hydrogen) εγκρίνοντας χρηματοδότηση έως του ποσού των 800 εκατ. Πρόκειται για έργα των εταιρειών Β&Τ Composites (έργο H2CAT) και Advent (έργο Green HiPo). Εκτός λίστας έμεινε το mega project White Dragon για την παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου στη Δ. Μακεδονία, το οποίο θα υποβληθεί εκ νέου για ένταξη σε επόμενη φάση.
Τα πρώτα βήματα στη νέα αγορά έχει κάνει η Motor Oil, η οποία διασφάλισε από την ΕΤΕπ χρηματοδότηση ύψους 40 εκατ. προγράμματος ανάπτυξης εκτεταμένου δικτύου σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων και υδρογόνου. Eνα πιλοτικό σχέδιο παραγωγής «πράσινου» υδρογόνου προωθεί και η HELLENiQ ENERGY. Την παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου στις εγκαταστάσεις της στη Μάνδρα Αττικής ξεκίνησε η Linde Hellas.
Τις βάσεις για τη δημιουργία μιας οικονομίας «πράσινου» υδρογόνου θέτει το αναθεωρημένο σχέδιο του ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) Οι στόχοι που τίθενται είναι 1,2 GW δυναμικότητα ηλεκτρόλυσης για την παραγωγή 205.000 τόνων «πράσινου» υδρογόνου έως το 2030. Η δυναμικότητα ηλεκτρόλυσης αυξάνεται σε 2,4 GW το 2035 και η παραγωγή υδρογόνου στους 0,5 Mt (μετρικός τόνος). Η αυξητική τροχιά συνεχίζεται με τη δυναμικότητα της ηλεκτρόλυσης να φτάνει τα 6 GW το 2040 και την παραγωγή υδρογόνου τον 1 Mt και, αντιστοίχως, τα 11,7 GW και τον 1,9 Mt το 2045 και τα 14,7 GW για την παραγωγή 2,3 Mt υδρογόνου το 2050.
Σύμφωνα με το σχέδιο Εθνικής Στρατηγικής για το Υδρογόνο, ο συνολικός κύκλος εργασιών της εφοδιαστικής αλυσίδας υδρογόνου θα είναι στην Ελλάδα της τάξης των 10 δισ. ευρώ τον χρόνο το 2050. Η εθνική στρατηγική προβλέπει fast track διαδικασίες αδειοδότησης έργων ΑΠΕ για την παραγωγή υδρογόνου και κρατικές ενισχύσεις έως το 2030 λόγω της μη ωρίμανσης της τεχνολογίας, παράγοντας που καθιστά πολύ υψηλό το κόστος των επενδύσεων.
Κατά προτεραιότητα το υδρογόνο θα ξεκινήσει με την υποκατάσταση γκρίζου υδρογόνου στα διυλιστήρια και την τροφοδοσία πλοίων και αεροσκαφών. Η πρώτη φάση περιλαμβάνει επίσης την ανανέωση του στόλου αστικών λεωφορείων με 120-250 λεωφορεία υδρογόνου στα κέντρα μεγάλων πόλεων και των υπεραστικών με 30-50, των φορτηγών διανομής σε πόλεις (5.000-10.000), των βαρέος τύπου για αποκομιδή απορριμμάτων (80-160), των Ι.Χ. (30.000-60.000), των τρένων (3-12 συρμοί για ηλεκτρική κίνηση), των επιβατηγών-οχηματαγωγών πλοίων κ.λπ.
Η εθνική στρατηγική περιλαμβάνει επίσης επιχειρηματικές πρωτοβουλίες σε σειρά από τομείς, όπως η κατασκευή των πρώτων ποντοπόρων πλοίων από Ελληνες εφοπλιστές, η δρομολόγηση πλοίου υδρογόνου στη σύνδεση του Πειραιά με κοντινούς προορισμούς του Σαρωνικού και η αναβάθμιση του Βόρειου Οδικού Αξονα της Κρήτης (ΒΟΑΚ) σε αυτοκινητόδρομο «hydrogen road». Περιλαμβάνει επίσης σχέδιο «νησιού υδρογόνου» κατά τα πρότυπα του πιλοτικού έργου στη Μαγιόρκα, αλλά και πειραματική εφαρμογή υδρογόνου ως καυσίμου σε υποβρύχια του Πολεμικού Ναυτικού.
Οι κοιλάδες υδρογόνου είναι περιφερειακά οικοσυστήματα που συνδέουν την παραγωγή υδρογόνου, τη μεταφορά και διάφορες τελικές χρήσεις, όπως η κινητικότητα ή η βιομηχανική πρώτη ύλη – είναι σημαντικά βήματα για την προώθηση των τεχνολογιών υδρογόνου και τη δυνατότητα ανάπτυξης μιας βιώσιμης οικονομίας υδρογόνου. Η ιδέα είναι να δείξουμε πώς όλα τα διαφορετικά μέρη της χρήσης του υδρογόνου ως φορέα ενέργειας ταιριάζουν μεταξύ τους σε μια προσέγγιση ολοκληρωμένου συστήματος.
Αυτή η ιδέα έχει αποκτήσει δυναμική και αποτελεί πλέον μία από τις κύριες προτεραιότητες της βιομηχανίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κλιμάκωση της ανάπτυξης υδρογόνου και τη δημιουργία διασυνδεδεμένων οικοσυστημάτων υδρογόνου σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια κοιλάδα υδρογόνου δεν θα πρέπει μόνο να δείχνει πώς οι τεχνολογίες υδρογόνου λειτουργούν σε συνέργεια, αλλά θα πρέπει επίσης να λειτουργεί συμπληρωματικά με (ή επαναχρησιμοποίηση) άλλων στοιχείων: παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, υποδομή φυσικού αερίου, ηλεκτρικό δίκτυο, μπαταρίες κ.λπ.
Ένας βασικός στόχος είναι να καταδειχθεί η έννοια της «αποτελεσματικότητας και ανθεκτικότητας συστήματος»: σημασία δεν έχει μόνο η ενεργειακή απόδοση μιας μεμονωμένης εφαρμογής, αλλά η συνολική ενεργειακή και οικονομική απόδοση και ανθεκτικότητα του ολοκληρωμένου συστήματος. Μέχρι σήμερα, 25 ευρωπαϊκές κοιλάδες υδρογόνου σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης αποτελούν μέρος της πλατφόρμας Mission Innovation Hydrogen Valleys.
Η Κρήτη πέραν των ερευνητικών δυνατοτήτων της αποτελεί και ιδανικό σημείο δημιουργίας μιας καινοτόμου πράσινης κοιλάδας υδρογόνου, ένα έργο το οποίο θα μετεξελιχθεί σε πρωτοπορία για την μετάβαση στην Κυκλική αειφορία.
Οφείλουμε να προωθήσουμε την διασύ νδεση Φορέων ΜΜΕ και άλλων ενδιαφερομένων στην υλοποίηση του φιλόδοξου αυτού έργου της Περιφέριας Κρήτης.
Με την Κομισιόν να προωθεί έργα κοινής παραγωγής ενέργειας από καινοτόμα πράσινα συστήματα, η Κρήτη μπορεί να αποτελέσει την κορωνίδα εφαρμογής καινοτόμων έργων πιλοτικής εφαρμογής ολικής ηλεκτρικής διασύνδεσης και αειφόρας παραγωγής πράσινης ενέργειας. Η εκμετάλλευση των ΑΠΕ, των νέων παράκτιων ΑΠΕ, των φραγμάτων με την εγκατάσταση πλωτών φωτοβολταικών εντός , με την συμπαραγωγή βιοαερίου και μεθανόλης από τα απόβλητα, αλλά και άλλε εφαρμογές , θα καταστήσουν το Νησί Hub καθαρής ενέργειας.
Η ενέργεια και η εκμετάλλευση της μαζί με το νέρο, αποτελούν βασικά στοιχεία της ποιότητας ζωής μας, την οποία θέλουμε διαρκώς βελτιούμενη χωρίς να προκαλείται διατάραξη της βιοποικιλότητας και της κλιματικής ισορροπίας.
* O Νίκος Βασιλάκης είναι MSE Msc Μηχανικός Υλικών,
Πρόεδρος Επιτροπής Βιομηχανίας & Παραγωγικής Ανασυγκρότησης ΤΕΕ/ΤΑΚ,
Σύμβουλος Βιομηχανικής Κυκλικής Ανάπτυξης -ESG-CΟx-RnD & Διαχείρισης Έργων,
Ειδικός Συνεργάτης Σ.Ε.Β.Π.Η,
Μέλος ΔΣ Ο.Α.Κ ΑΕ και
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου με την Παράταξη "Δικαίωμα στην Πόλη"
(υποψ.Δήμαρχος Αλέξης Καλοκαιρινός).
και Facebook 
