Νίκος Βασιλάκης: "Έξυπνες πόλεις: Γιατί η ψηφιοποίηση πρέπει να συναντήσει την Αστική Ποιότητα διαβίωσης"

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι σύγχρονες πόλεις μεγαλώνουν συνεχώς. Το Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών (UN DESA) εκτιμά ότι το 55% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές, ποσοστό που προβλέπεται να αυξηθεί στο 68% έως το 2050.

Αυτό θα επηρεάσει κάθε πτυχή της ζωής ενός πολίτη, από τις επιχειρηματικές αλληλεπιδράσεις έως την αστική κινητικότητα, τις δημόσιες υπηρεσίες και την ατομική ασφάλεια.

Για να αντιμετωπιστούν οι  προκλήσεις που θέτει η αυξανόμενη αστικοποίηση, πολλές πόλεις στην Ευρώπη έχουν αρχίσει και υιοθετούν πρακτικές βιώσιμης ανάπτυξης με τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών. Πρόκειται για μια ευκαιρία για τις πόλεις να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων με προηγμένα τεχνολογικά εργαλεία.
Ας οραματιστούμε ότι μετακινούμαστε με δημόσια μέσα μεταφοράς συνδεδεμένα σε έναν cloud server στον οποίο μπορούμε και έχουμε  πρόσβαση μέσω εφαρμογών για να λαμβάνουμε ενημερώσεις σε πραγματικό χρόνο. Φανταστείτε επίσης μια πόλη χωρίς αιθαλομίχλη, όπου τα φανάρια είναι βελτιστοποιημένα για τη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και όπου τα φώτα του δρόμου σβήνουν όταν οι δρόμοι είναι άδειοι.

Οι συνεχώς εξελισσόμενες αστικές λύσεις θα απαιτήσουν τεράστια ποσότητα ενέργειας για να υλοποιηθούν. Σύμφωνα με το UN Habitat, οι πόλεις αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης και το 70% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την Eurelectric (Ευρωπαϊκή Ένωση Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας), είναι ζωτικής σημασίας η ψηφιοποίηση των πόλεων να συμβαδίζει με την προώθηση της καθαρής και ανανεώσιμης ενέργειας.

Αλλά, τι κάνει μια πόλη έξυπνη;

Μια πόλη ορίζεται ως έξυπνη όταν τροφοδοτείται από ψηφιακές λύσεις που είναι ευεργετικές για τον τρόπο ζωής των κατοίκων της, για την βελτίωση της Ποιότητας Ζωής τους.

Η έννοια των έξυπνων πόλεων χρονολογείται ήδη από τη δεκαετία του 1960, όταν το Community Analysis Bureau των ΗΠΑ άρχισε να συλλέγει δεδομένα μέσω αεροφωτογράφισης και ανάλυσής τους για τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών, καθώς και της ασφάλειας.

Για να γίνουν ευκολότερα κατανοητές οι δυνατότητες των έξυπνων πόλεων στην εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών και στην ανταπόκριση στις ανάγκες του πληθυσμού, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που δημιουργούν τη δομή μιας έξυπνης πόλης:

Βασικότερος όλων των παραγόντων αυτό που αποκαλούμε Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών, δηλαδή το σύνολο των τεχνολογικών λύσεων που επιτρέπει τη συλλογή, τη μετάδοση και την ανάλυση δεδομένων που θα χρησιμοποιηθούν από τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων για την ανάπτυξη έργων προσαρμοσμένων στις ανάγκες μιας κοινότητας. Οι εφαρμογές που συνδέονται με το cloud, για παράδειγμα, μπορούν να βοηθήσουν το Δημοτικό Συμβούλιο , αλλά και τους άλλους Φορείς  μιας πόλης να αντιμετωπίσει τη δημόσια ασφάλεια ή να διαχειριστεί τις αστικές υπηρεσίες.

Κυρίαρχος σε αυτό το πλαίσιο ο ρόλος του Internet of Things (IoT) αλλά και της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) καθώς σε συνδυασμό με άλλα εργαλεία δημιουργούν μια ψηφιακή υποδομή με την οποία οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της μπορούν να αλληλοεπιδράσουν μέσω των συσκευών τους, με τη στενή έννοια, όπως ένα smartphone ή ακόμα και από τα αυτοκίνητα και τα σπίτια τους.

Με την αστική πυκνότητα λοιπόν να αυξάνεται τις επόμενες τρεις δεκαετίες με ραγδαίους ρυθμούς, θα ακολουθήσουν αρκετές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις (ESG index-Δείκτες Επίπτωσης ESG). Μοιραία λοιπόν καλείται η λεγόμενη   μετάπτωση στην «έξυπνη πόλη» θα βοηθήσει τις σύγχρονες μητροπόλεις να διαχειριστούν τις συγκεκριμένες επιπτώσεις.

Σήμερα, υπάρχει μια τεράστια γκάμα τεχνολογιών που μπορούν να επιτρέψουν στις πόλεις να γίνουν πιο έξυπνες. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν οτιδήποτε, από αισθητήρες σε κάδους απορριμμάτων για να γίνει πιο αποτελεσματική η συλλογή απορριμμάτων, μέχρι αυτόματα φανάρια που ρυθμίζουν τις ροές των οχημάτων ή ακόμα και ψηφιοποιημένα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Οι έξυπνες πόλεις μπορούν ακόμη και να συμβάλουν στη δημόσια ασφάλεια βελτιώνοντας την ετοιμότητα για ακραία καιρικά φαινόμενα (drone πολιτικής προστασίας πχ). Οι έξυπνοι αισθητήρες, για παράδειγμα, μπορούν να παρακολουθούν περιοχές που υπόκεινται σε υψηλή έκθεση σε κλιματικούς κινδύνους και να παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση σε περίπτωση φυσικών καταστροφών όπως πλημμύρες, κατολισθήσεις, τυφώνες ή ξηρασίες.

Η οικοδόμηση λοιπόν , ενός ολοκληρωμένου συστήματος όπου οι ψηφιακές υπηρεσίες για τις μεταφορές, τα κτίρια και τις βιομηχανίες ηλεκτροδοτούνται άμεσα είναι ο καλύτερος τρόπος για τις πόλεις να μειώσουν το αποτύπωμά τους σε εκπομπές άνθρακα, ενώ αντιμετωπίζουν βιώσιμα την αυξανόμενη αστικοποίηση.

Υπάρχουν ήδη αρκετές ευκαιρίες για να απελευθερωθούν αυτές οι συνέργειες.

(circularity e model)

Από τις μεταφορές μέχρι τη στέγαση και τη βιομηχανία, οι δυνατότητες για τις πόλεις να γίνουν πιο έξυπνες, πιο καθαρές και πιο ενεργειακά αποδοτικές είναι πολλές. H απάντηση βρίσκεται στην υιοθέτηση ψηφιακών λύσεων που τροφοδοτούνται από καθαρή και ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια. Το ενδιαφέρον είναι ότι πολλές από τις συγκεκριμένες λύσεις είναι ήδη διαθέσιμες στην αγορά.

Οι έξυπνες πόλεις δεν πρέπει να παραμείνουν όνειρο του μέλλοντος, αλλά να γίνουν η νέα κανονικότητα. Αυτό συμβαίνει ήδη σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις.

Στο Μιλάνο, στον ιταλικό βορρά, το νέο Innovation District (MIND) πρόκειται σύντομα να ανοίξει τις πύλες του στον κόσμο.

Πρόκειται για μια ολόκληρη συνοικία με κατοικίες, γραφεία, καθώς και εκπαιδευτικά και δημόσια κτίρια που λειτουργούν εξ ολοκλήρου κάνοντας χρήση ψηφιακών λύσεων.

Συνδεδεμένη μέσω του cloud, της Τεχνητής Νοημοσύνης και του Internet of Things, αυτή η περιοχή πρόκειται να γίνει ουδέτερη ως προς τις εκπομπές άνθρακα έως το 2040 μέσω βιώσιμης αρχιτεκτονικής και ενεργειακής υποδομής. Αυτή η αστική λύση είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα έργα στην Ευρώπη και θα αποτελέσει παράδειγμα για άλλες περιοχές μελλοντικά.

Άλλο παράδειγμα η σουηδική πόλη Λουντ. Εδώ εδρεύει το Medicon Village, ένα συγκρότημα έρευνας και ανάπτυξης βιοεπιστημών το οποίο χρησιμοποιεί μια τεχνολογία που συνδέει κτίρια μέσω ενός ευέλικτου δικτύου που χρησιμοποιεί αντλίες θερμότητας και μηχανήματα ψύξης για τη διανομή των ροών θερμικής ενέργειας σε γειτονιές, κωμοπόλεις ή πόλεις.

Πρόκειται για το Ectogrid της E.ON, μια τεχνολογία που λειτουργεί ως γιγάντια θερμική μπαταρία που επιτρέπει την προσαρμογή της θερμοκρασίας των κτιρίων ανάλογα με τη διαθεσιμότητα παροχής ανανεώσιμης ενέργειας ή οποιεσδήποτε συγκεκριμένες ανάγκες. Χάρη σε αυτό το σύστημα, κάθε κτίριο μπορεί να κάνει αποθέσεις ενέργειας στο δίκτυο ή να αποσύρει από αυτό ανάλογα με την πραγματική ανάγκη.

Όταν ολοκληρωθούν, τα 15 εμπορικά και οικιστικά κτίρια του Medicon Village θα δουν μείωση της κατανάλωσής τους κατά 78% και το συνολικό κόστος λειτουργίας θα μειωθεί σχεδόν κατά 20%.

Πλήθος ανάλογων παραδειγμάτων υπάρχουν σε παγκόσμια κλίμακα, με την Ελλάδα, και την Κρήτη να βρίσκεται πίσω σε αυτές τις εξελίξεις, παρά τις τεράστιες ερευνητικές δυνατότητες και υποδομές που κατέχει και σε αυτά τα θέματα.

Ποιότητα ζωής, δεν αποτελούν μονάχα οι δρόμοι, οι παιδικές χαρές, τα πάρκα και οι αναπλάσεις δημόσιων υποδομών, τα οποία είναι σίγουρα απαραίτητα.

Δεν είναι δείκτης ποιότητας ζωής  μόνο η ορθή κυκλοφοριακή ροή, οι πεζόδρομοι και ποδηλατόδρομοι.

Ποιότητα ζωής αποτελεί μια πολυδιάστατη έννοια που μετρά την ευημερία ενός ατόμου, ενός κοινωνικού συνόλου, και απειλείται εντόνως στις μέρες μας από ένα σύνδρομο ευθραστότητας. Υπάρχουν δε αρκετοί Δείκτες μέτρησης της είτε, σε αστικό περιβάλλον , είτε σε βιοιατρικό.

* O Νίκος Βασιλάκης είναι MSE Msc Μηχανικός Υλικών,
Πρόεδρος Επιτροπής Βιομηχανίας & Παραγωγικής Ανασυγκρότησης ΤΕΕ/ΤΑΚ,
Σύμβουλος Βιομηχανικής Κυκλικής Ανάπτυξης -ESG-CΟx-RnD & Διαχείρισης Έργων,
Ειδικός Συνεργάτης Σ.Ε.Β.Π.Η,
Μέλος ΔΣ Ο.Α.Κ ΑΕ και
Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου με την Παράταξη "Δικαίωμα στην Πόλη"
(υποψ.Δήμαρχος Αλέξης Καλοκαιρινός).