Εκλογές 2023: Τι ισχύει μέχρι 21 Μαΐου, πώς θα εμφανίζονται οι υποψήφιοι, τι προβλέπει το Σύνταγμα

Ο κύβος ερρίφθη και επίσημα με τη συνάντηση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κ. Σακελλαροπούλου και τη διάλυση της Βουλής: Εκλογές στις 21 Μαίου, δηλαδή από τώρα και στο εξής μπήκαμε στην προεκλογική περίοδο με ό,τι αυτό σημαίνει για τα κόμματα και τους υποψήφιους.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τις αλλαγές που είναι υποχρεωτικές, εκ του Συντάγματος, να γίνουν, δηλαδή το νέο κυβερνητικό εκπρόσωπο και τη νέα υπουργό Εσωτερικών στη θέση του Μάκη Βορίδη.

Η επίσημη έναρξη της προεκλογικής περιόδου ξεκινά με την δημοσίευση του Προεδρικού Διατάγματος, οπότε τίθενται σε ισχύ μία σειρά από διαδικασίες και οι αντίστοιχες προθεσμίες.

Το απόγευμα θα γίνει η θυροκόλληση και αμέσως μετά το Π.Δ και κλείνει αυτή η θεσμική διαδικασία και ξεκινά η προεκλογική περίοδος.

Μετά από 10 μέρες από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου γίνεται η ανακήρυξη των υποψηφίων από τα αρμόδια δικαστήρια και στις 12 μέρες, λήγει η επίδοση στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου των δηλώσεων για την κατάρτιση των συνδυασμών.

Στις 5 Μαίου θα γνωρίζουμε δηλαδή ποια κόμματα και υποψήφιοι θα πάρουν μέρος στις εκλογές και ποια θα «κοπούν». Η κρίσιμη συνεδρίαση της Ολομέλειας του Α’ τμήματος του Αρείου Πάγου θα δώσει και την τελική απάντηση για το αν θα επιτραπεί στο κόμμα Κασιδιάρη να πάρει μέρος στις εκλογές.

Τη 14η ημέρα από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου γίνεται η ανακήρυξη των συνδυασμών από το Α΄ Τμήμα του Άρειου Πάγου, ενώ την 15η μέρα λήγει η προθεσμία για την κλήρωση ή τον διορισμό από τα αρμόδια δικαστήρια των μελών των εφορευτικών επιτροπών και των αναπληρωματικών. 

Απαγορεύσεις και περιορισμοί υποψηφίων

Πλέον, μπαίνουμε και στη διαδικασία των περιορισμών και απαγορεύσεων. Απαγορεύεται η χρήση μεγαφωνικών εγκαταστάσεων, με εξαίρεση την ύπαρξη πινακίδας με τα αναγκαία προσδιοριστικά στοιχεία του υποψηφίου βουλευτή, ενώ η παραχώρηση της χρήσης ή η μίσθωση υπαίθριων ή στεγαζόμενων χώρων, από και προς τρίτους, για τη λειτουργία εκλογικών κέντρων και εντευκτηρίων κάθε μορφής, σε σχέση με την προβολή υποψηφιότητας βουλευτή, συνιστά ποινικό αδίκημα για τους κύριους των ακινήτων, τους εκμισθωτές και τους μισθωτές τούτων, το οποίο τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον ενός (1) έτους.

Επίσης, προβλέπεται η τιμολόγηση των εξόδων και η παροχή ποσοστού έκπτωσης από της επιχειρήσεις Τύπου, να είναι διαφοροποιημένη μεταξύ των υποψηφίων. Για τους υποψηφίους βουλευτές απαγορεύεται κατά την προεκλογική περίοδο η ανάρτηση ή επικόλληση σε εξωτερικούς, δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους, καθώς και σε κάθε μορφής αυτοκινούμενα μέσα, αεροπανώ, πανώ, γιγαντοαφισών, αφισών, φωτογραφιών και κάθε άλλου είδους υλικού προβολής, η εγκατάσταση πρόσκαιρων κατασκευών οποιασδήποτε μορφής για την προσωπική τους προβολή, καθώς και η χρήση χρωστικών ουσιών και η αναγραφή συνθημάτων σε οποιονδήποτε εξωτερικό χώρο.

Επίσης, προβλέπεται ότι οι δήμαρχοι και οι πρόεδροι κοινοτήτων υποχρεούνται για την άμεση καθαίρεση των αεροπανώ και πανώ, την αποκόλληση των γιγαντοαφισών, αφισών, φωτογραφιών κ.λπ., την αποσυναρμολόγηση των πρόσκαιρων κατασκευών και τον καθαρισμό από χρωστικές ουσίες των εξωτερικών χώρων.

Σχετικά με τις εμφανίσεις των υποψηφίων βουλευτών

Σύμφωνα με το άρθρο 12, για τις απαγορεύσεις των υποψηφίων βουλευτών, οι εμφανίσεις υποψήφιων βουλευτών σε πάσης φύσεως εκπομπές δημόσιων ή ιδιωτικών ραδιοφωνικών ή τηλεοπτικών σταθμών ελεύθερης λήψης, καθώς και σε φορείς παροχής κάθε μορφής συνδρομητικών τηλεοπτικών υπηρεσιών, υπό οποιαδήποτε μορφή, επιτρέπεται, ως εξής:

α. Σε κάθε ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθμό εθνικής εμβέλειας, επιτρέπεται η εμφάνιση του υποψήφιου βουλευτή, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, μόνο μία φορά. […]

β. Σε κάθε ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθμό τοπικής ή περιφερειακής εμβέλειας, επιτρέπεται η εμφάνιση του υποψήφιου βουλευτή, κατά τη διάρκεια της πιο πάνω περιόδου, μέχρι δύο φορές 

γ. Ως εμφανίσεις, θεωρούνται οι προσωπικές συνεντεύξεις των υποψηφίων, η συμμετοχή τους σε οργανωμένες συζητήσεις, περιλαμβανομένων και εκείνων που αφορούν τα δελτία ειδήσεων, καθώς και η κάλυψη, κατόπιν αιτήματος του υποψήφιου βουλευτή και υποψήφιου μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της προεκλογικής του δραστηριότητας.

3. Από τους περιορισμούς της προηγούμενης παραγράφου εξαιρούνται οι Πρόεδροι ή Αρχηγοί κομμάτων και οι υποψήφιοι βουλευτές επικρατείας.

Έως τρία τα πολιτικά γραφεία των υποψηφίων
Σχετικά με τον επιτρεπόμενο αριθμό χρήσης πολιτικών γραφείων των υποψηφίων κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ορίζεται ότι αυτός, ανεξαρτήτως του τόπου εγκατάστασής τους, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα τρία (3).

Στον περιορισμό δεν συνυπολογίζεται ένα (1) επιπλέον πολιτικό γραφείο, εφόσον αυτό βρίσκεται εκτός των γεωγραφικών ορίων της εκλογικής περιφέρειας του υποψηφίου βουλευτού, όπως αυτό που παραχωρείται στην Αθήνα από την Βουλή στους βουλευτές της περιφέρειας.

Επίσης, απαγορεύεται η λειτουργία εκλογικών κέντρων από υποψήφιους ή από τρίτους για χάρη των υποψηφίων, ενώ αποσαφηνίζεται ότι δεν περιλαμβάνονται στην έννοια του εκλογικού κέντρου τα πολιτικά γραφεία των υποψήφιων βουλευτών, εφόσον δεν είναι εγκατεστημένα σε ισόγειους χώρους.

Εξαιρούνται της απαγόρευσης εγκατάστασης, σε ισόγειους χώρους, πολιτικά γραφεία βουλευτών, τα οποία λειτουργούν, συνεχώς από την 31η Δεκεμβρίου 2000 μέχρι και την ημερομηνία διενέργειας των εκλογών.

Πότε θα δοθούν οι πρώτες εντολές

Από τη στιγμή που η κάλπη της 21ης Μαΐου δεν θα βγάλει κυβέρνηση, λόγω του συστήματος της απλής αναλογικής, θα ξεκινήσει η διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Αυτό θα γίνει από το πρωί της επομένης των εκλογών, δηλαδή στις 22 Μαΐου.

Όλη αυτή η διαδικασία, μέχρι και τη στιγμή που η Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλέσει τους πολιτικούς αρχηγούς, θα διαρκέσει 10 ημέρες, έως τις 31 Μαΐου. Βεβαίως θα ορκιστούν οι βουλευτές που θα εκλεγούν στην πρώτη κάλπη και αμέσως μετά θα θυροκολληθεί το διάταγμα διάλυσης της Βουλής, ώστε η χώρα να οδηγηθεί σε δεύτερες εκλογές στις 2 Ιουλίου.

Από την κυβέρνηση διαμηνύουν ότι θα υπάρξει και μια συζήτηση για το εάν θα πρέπει να συμφωνηθεί να παραμείνει στη θέση της η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, ώστε να μην διαταραχθούν οι Πανελλαδικές εξετάσεις, που ξεκινούν στις 2 Ιουνίου. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει πει ότι «πρέπει να προστατεύσουμε τη διαδικασία ως κόρη οφθαλμού».

Ποιοι είναι οι τρεις υποψήφιοι υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί

Σε περίπτωση που δεν προκύψει κυβέρνηση, είτε εκ του αποτελέσματος, είτε από την διαδικασία των διερευνητικών εντολών, τότε τα καθήκοντα του Κυριάκου Μητσοτάκη αναλαμβάνει ένας υπηρεσιακός πρωθυπουργός.

Στην ανωτέρω αναφερόμενη περίπτωση, πρωθυπουργός αναλαμβάνει ένας ή μία εκ των τριών Ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας, δηλαδή του Αρείου Πάγου, του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Είθισται τη θέση να αναλαμβάνει ο αρχαιότερος εκ των τριών, όμως οι απόψεις διίστανται σχετικά με το αν η αρχαιότητα μετρά από την ημέρα της εισαγωγής τους στο δικαστικό σώμα ή από την ανάληψη της προεδρίας του.

Οι τρεις υποψήφιοι πρωθυπουργοί για το μεσοδιάστημα μεταξύ 21 Μαΐου και 2 Ιουλίου, είναι η Μαρία Γεωργίου, πρόεδρος του Αρείου Πάγου που εισήχθη στο σώμα το 1983 και επιλέχθηκε πρόεδρος το 2021, η Ευαγγελία Νίκα, πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας που εισήχθη στο σώμα 1983 και επιλέχθηκε το 2022 και ο Ιωάννης Σαρμάς που εισήχθη το 1987 και επιλέχθηκε το 2019. 

Τι προβλέπει το άρθρο 37 του Συντάγματος για τις διερευνητικές εντολές

«Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Bουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Aν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Kυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.
Aν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες.

Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Kυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Kυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Kυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή.