Η Κέλλυ Ιωάννου αναλύει: Πώς η ομερτά και η ατιμωρησία κρατούν ανοιχτό τον κύκλο αίματος στην Κρήτη
Το μακελειό στα Βορίζια έφερε ξανά στο φως το διαχρονικό φαινόμενο της βεντέτας στην Κρήτη – ένας κύκλος αίματος που, όπως εξηγεί η δρ Κέλλυ Ιωάννου, μπορεί να σταματήσει μόνο μέσα από ασφάλεια, εμπιστοσύνη και θεσμικό σασμό
Το μακελειό στα Βορίζια, που έχει συγκλονίσει τη χώρα μας και στοίχισε τη ζωή σε δύο άτομα, έφερε εκ νέου στο προσκήνιο τον ρόλο της «βεντέτας» και την ανάγκη στην Ελλάδα του 2025 να σταματήσει ο κύκλος αίματος, ώστε να επέλθει σασμός σε μία κοινωνία που ακόμη ψάχνει τη δικαίωση στα όπλα.
Πώς όμως θα μπορούσε να σταματήσει ο κύκλος της βεντέτας στα Βορίζια; Αποτελεί ρεαλιστικό σενάριο το να επέλθει επιτέλους ο πολυπόθητος σασμός; Ποια είναι τα αίτια που τροφοδοτούν τον διαρκή πόλεμο μεταξύ των δύο οικογενειών του χωριού; Πώς λειτουργεί η ομερτά; Ποιος είναι ο ρόλος των Αρχών αλλά και των ΜΜΕ σε αυτή την περίπτωση;
Διαβάστε επίσης: Βορίζια: Η στιγμή που ο γαμπρός του Φανούρη Καργάκη πυροβολεί με καλάσνικοφ – Δείτε το βίντεο
Στις ερωτήσεις του Newsbeast απαντά η δρ Κέλλυ Ιωάννου – Καθηγήτρια Εγκληματολογίας και Πραγματογνώμονας.
– Τι θεωρείτε ότι οδηγεί μια κοινωνία όπως αυτή των Βοριζίων να εγκλωβιστεί σε έναν διαρκή κύκλο βεντέτας; Ποια είναι τα βαθύτερα αίτια (κοινωνικά/ψυχολογικά) που την τροφοδοτούν;
Μια κοινωνία εγκλωβίζεται σε κύκλο βεντέτας, όταν οι άνθρωποι νιώθουν ότι η βλάβη που υπέστησαν δεν αναγνωρίζεται και δεν αποκαθίσταται. Όταν υπάρχει χαμηλή εμπιστοσύνη στο κράτος, η οικογένεια θεωρεί ότι πρέπει να προστατεύσει μόνη της την ασφάλεια και τη φήμη της. Σε αυτό προστίθεται η εύκολη πρόσβαση στα όπλα, η έντονη πίεση του περίγυρου να ανταποδώσεις τη βία, για να μη θεωρηθείς αδύναμος, αλλά και η εμπειρία τραύματος και πένθους που δεν βρίσκει ποτέ θεσμική διέξοδο.
Δεν υπάρχει «γονίδιο τιμής». Υπάρχει ένας συνδυασμός ανεπίλυτης βλάβης, φόβου, ατιμωρησίας και τοπικών δομών ευθύνης που φορτίζουν τους ανθρώπους, κυρίως τους άνδρες, με την υποχρέωση να συνεχίσουν τον κύκλο. Όσο η κοινωνία δεν έχει έναν αξιόπιστο τρόπο να κλείνει τις πληγές, η βεντέτα εμφανίζεται σαν «η μόνη λύση».
Μακελειό στα Βορίζια: Δύο προσαγωγές από την ΕΛ.ΑΣ. – Εντοπίστηκαν ευρήματα στα σπίτια τους
– Πώς λειτουργεί η ομερτά σε τέτοιες περιπτώσεις και ποιος ο ρόλος της στα εγκλήματα εκδίκησης;
Η ομερτά δεν είναι ρομαντικός «νόμος της σιωπής». Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης σε κοινότητες όπου η κρατική προστασία θεωρείται αβέβαιη.
Οι άνθρωποι σιωπούν όχι επειδή εγκρίνουν το έγκλημα, αλλά επειδή φοβούνται ότι, αν μιλήσουν, δεν θα προστατευθούν. Όταν το κράτος αργεί, υποτιμά κινδύνους ή λειτουργεί επιλεκτικά, η σιωπή μοιάζει πιο ασφαλής επιλογή από τη συνεργασία. Έτσι η ομερτά προστατεύει το άτομο βραχυπρόθεσμα, αλλά καταδικάζει την κοινότητα μακροπρόθεσμα: η βία αναπαράγεται, ο φόβος μεγαλώνει, ο κύκλος δεν σπάει.
Ο μόνος τρόπος να τελειώσει η ομερτά δεν είναι να ζητάμε «θάρρος» από τους πολίτες, αλλά να τους προσφέρουμε πραγματικές εγγυήσεις ασφάλειας.
– Ποιος είναι ο ρόλος των Αρχών στην πρόληψη και εκτόνωση τέτοιων συγκρούσεων; Σε επίπεδο πρόληψης, τι θα έπρεπε να κάνει μια τοπική κοινωνία ή οι τοπικές αρχές για να αντιμετωπίσουν τις ρίζες της βίας και της εκδίκησης;
Ο ρόλος των Αρχών είναι διπλός: να σταματήσουν αμέσως τη βία και να ανοίξουν ασφαλή δρόμο αποκατάστασης, ώστε να κλείσει ο κύκλος. Στην πράξη αυτό σημαίνει ορατή παρουσία και προστασία των ευάλωτων, νομικό moratorium και εντολές μη-προσέγγισης, καθώς και στοχευμένο έλεγχο όπλων (όχι επικοινωνιακές «σκούπες»). Παράλληλα χρειάζεται θεσμικός σασμός: ουδέτεροι διαμεσολαβητές, γραπτή συμφωνία με ρήτρες μη επανάληψης και παρακολούθηση 6-12 μηνών.
Σε επίπεδο πρόληψης, οι τοπικές αρχές οφείλουν να παρέχουν μηχανισμό έγκαιρης διαμεσολάβησης και υπηρεσίες στήριξης στο τραύμα. Και πάνω από όλα: ίδιος κανόνας για όλους, πάντα – έτσι χτίζεται εμπιστοσύνη και ο κύκλος της βεντέτας δεν ξανανοίγει.
– Σε αυτές τις υποθέσεις βλέπουμε συχνά υψηλό επίπεδο οπλισμού. Πόσο σημαντικός παράγοντας είναι η εύκολη πρόσβαση σε όπλα για την κλιμάκωση της βίας;
Η εύκολη πρόσβαση σε όπλα είναι επιταχυντής της βίας. Δεν «γεννά» από μόνη της τις συγκρούσεις, αλλά τις κάνει πιο γρήγορες, πιο φονικές και πιο δύσκολο να τις σταματήσεις. Όταν υπάρχει όπλο στο κάδρο, ο χρόνος από την ένταση στο αίμα μικραίνει, η «προληπτική» επίθεση μοιάζει λογική («ας χτυπήσω πριν με χτυπήσουν»), αυξάνονται τα παράπλευρα θύματα και καταρρέουν τα άτυπα όρια.
– Τι κοινά και τι διαφορές βλέπετε ανάμεσα στη βεντέτα του 1955 και σε αυτή του 2025 στα Βορίζια; Πώς εξηγείται αυτή η διαχρονικότητα;
Ο πυρήνας είναι ίδιος το 1955 και το 2025: μια βλάβη που μένει ανεπίλυτη, χαμηλή εμπιστοσύνη στο κράτος και ανάθεση της δημόσιας ευθύνης σύγκρουσης σε ανδρικούς ρόλους, οπότε η ανταπόδοση μοιάζει «υποχρέωση». Αυτό που άλλαξε είναι τα μέσα και ο ρυθμός: σήμερα υπάρχει βαρύτερος οπλισμός/εκρηκτικά, ταχύτατη διάχυση πληροφορίας και πιο αδύναμοι άτυποι μεσολαβητές – άρα περισσότερη φονικότητα και παράπλευρα θύματα.
Η διαχρονικότητα εξηγείται επειδή ο συνδυασμός ανεπίλυτη βλάβη, χαμηλή εμπιστοσύνη, εύκολα όπλα και έλλειψη θεσμικού σασμού παραμένει. Όσο δεν υπάρχει ασφαλής, θεσμικός σασμός με εγγυήσεις και αποκατάσταση, ο κύκλος ανανεώνεται με νέα μέσα αλλά με την ίδια λογική.
– Ποιος είναι ο ρόλος των ΜΜΕ όταν καλύπτουν τέτοια περιστατικά; Μπορεί η δημοσιότητα να λειτουργήσει αποτρεπτικά ή αντιθέτως να κλιμακώσει τη σύγκρουση;
Η δημοσιότητα είναι μαχαίρι με δύο κόψεις. Τα ΜΜΕ μπορούν να αποτρέψουν όταν δίνουν έμφαση στην ασφάλεια και τη βεβαιότητα των κυρώσεων, αντί για θέαμα. Μπορούν όμως να κλιμακώσουν όταν ρομαντικοποιούν τη βία, όπως για παράδειγμα όταν κάνουν λόγο για «έγκλημα τιμής», όταν μεταδίδουν τον θρήνο και τις κηδείες, όταν αναπαράγουν απειλές, όταν προσφέρουν δημοσιότητα/κύρος στους πιο ακραίους ή όταν στοχοποιούν οικογένειες/χωριά. Υπεύθυνη κάλυψη σημαίνει ουδέτερη γλώσσα, αποφυγή λεπτομερειών που τροφοδοτούν μίμηση, προστασία ταυτοτήτων και λύσεις. Έτσι, η δημοσιότητα λειτουργεί ως φρένο και όχι ως επιταχυντής του κύκλου.
και Facebook 
