Νιταζένια, τα φονικά ναρκωτικά 500 φορές ισχυρότερα από την ηρωίνη

Οι υγειονομικές και αστυνομικές υπηρεσίες της Αυστραλίας έχουν σημάνει συναγερμό μετά την ταχεία εμφάνιση περιστατικών που συνδέονται με τα νιταζένια, μια οικογένεια εξαιρετικά ισχυρών συνθετικών οπιοειδών. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η δράση τους είναι τόσο γρήγορη και έντονη που μπορεί να προκαλέσει θάνατο μέσα σε λίγα λεπτά, ακόμα και με ανεπαίσθητες δόσεις.

Η τραγωδία που έφερε στο φως το πρόβλημα καταγράφηκε στις 24 Ιουνίου 2024, όταν τέσσερα άτομα —τρεις άνδρες και μία γυναίκα, ηλικιών 17 έως 42 ετών— βρέθηκαν νεκρά σε ένα διαμέρισμα στο Broadmeadows, στα βόρεια προάστια της Μελβούρνης. Τα θύματα, αναγνωρισμένα ως Carly Morse (42), Thomas Vale (32), Michael Hodgkinson (37) και Abdul El Sayed (17), είχαν λάβει ουσία που πίστευαν ότι ήταν κοκαΐνη, αλλά οι τοξικολογικές εξετάσεις κατέδειξαν την παρουσία προτονιταζενίου, ενός από τα νιταζένια.

Σύμφωνα με αναφορές διεθνών μέσων —μεταξύ των οποίων και ρεπορτάζ της Guardian— τα νιταζένια εμφανίζουν ισχύ που ξεπερνά κατά πολύ γνωστά οπιοειδή: έχουν εκτιμηθεί ως έως και 500 φορές ισχυρότερα από την ηρωίνη και περίπου δέκα φορές ισχυρότερα από τη φεντανύλη. Η κύρια επικίνδυνη επίπτωση είναι η άμεση καταστολή της αναπνοής, που οδηγεί σε υποξία και ταχεία απώλεια ζωής.

Το σκηνικό της υπόθεσης στο Broadmeadows αποκάλυψε την ταχύτητα των συμβάντων: ο θείος του 17χρονου Abdul El Sayed, ανήσυχος για την απουσία του νεαρού, εισέβαλε στο διαμέρισμα σπάζοντας την πόρτα και βρήκε τα τέσσερα άτομα χωρίς σφυγμό. Ιατροδικαστική εξέταση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι θάνατοι επήλθαν μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ο ένας μετά τον άλλο, με εμφανή σημάδια υπερβολικής δόσης.

Ένα επιπλέον στοιχείο που ανησυχεί τις αρχές είναι ο κίνδυνος για όσους επιχειρούν να προσφέρουν βοήθεια: τα νιταζένια μπορεί να εισπνευστούν ή να απορροφηθούν από το δέρμα, εκθέτοντας διασώστες και αρωγούς σε ενδεχόμενη δόση. Για τον λόγο αυτό, οι αρμόδιοι παρομοιάζουν τη χρήση τους με «ρωσική ρουλέτα», υπογραμμίζοντας το εξαιρετικό ρίσκο ακόμη και για τρίτους.

Η διάδοση των νιταζενίων δεν είναι τοπικό φαινόμενο. Από το 2019, όταν αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στον ΟΗΕ (UNODC), έχουν αναγνωριστεί περίπου 26 διαφορετικά παράγωγα της κατηγορίας. Στην Αυστραλία, η Ομοσπονδιακή Αστυνομία αναφέρει ότι έχει κατασχέσει πάνω από 60 αποστολές νιταζενίων, συχνά εισαγόμενες μέσω ταχυδρομικών δεμάτων.

Οι έλεγχοι δείχνουν επίσης ότι οι ουσίες αυτές νοθεύουν προϊόντα ευρείας κυκλοφορίας στο παράνομο εμπόριο: εντοπίζονται σε ατμοποιητές που πωλούνται ως κάνναβη, σε χάπια τύπου MDMA, σε σκόνες που διακινούνται ως κοκαΐνη και σε πλαστά αναλγητικά. Το αποτέλεσμα είναι πως χρήστες που πιστεύουν ότι καταναλώνουν άλλες ουσίες εκτίθενται χωρίς να το γνωρίζουν σε πολύ υψηλή τοξικότητα.

Παρά την αύξηση των θανάτων και τις έρευνες, οι ποινικές διώξεις για διακίνηση παραμένουν σχετικά σπάνιες. Οι αρχές επισημαίνουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στον εντοπισμό των προμηθευτών και στην απόδειξη της διακίνησης: στην υπόθεση του Broadmeadows βρέθηκαν ανταλλαγές μηνυμάτων μεταξύ του Michael Hodgkinson και ενός χρήστη με το ψευδώνυμο «TryMe» στην εφαρμογή Signal, αλλά οι ερευνητές δεν συγκέντρωσαν επαρκή στοιχεία για να οδηγήσουν σε ολοκληρωμένες διώξεις.

Μπροστά στην πιθανότητα επιδείνωσης της κατάστασης, οι υγειονομικές αρχές καλούν σε επείγουσα ενημέρωση του κοινού και σε ενίσχυση των εργαστηριακών δυνατοτήτων ώστε να μπορούν να ανιχνεύουν γρήγορα νέες συνθετικές παραλλαγές. Η τακτική αλλαγή της χημικής δομής από τους παραγωγούς για να παρακαμφθούν νομοθετικά κενά καθιστά επιτακτική την προσαρμογή των ελέγχων και των νομικών εργαλείων.

Ειδικοί στο χώρο της δημόσιας υγείας συγκρίνουν την τρέχουσα εξάπλωση των νιταζενίων με την κρίση της φεντανύλης που έπληξε τις ΗΠΑ, προειδοποιώντας ότι χωρίς γρήγορα και συντονισμένα μέτρα μπορεί να προκληθεί ευρύτερη κρίση με σοβαρές απώλειες ζωών. Οι αρχές ζητούν ευρύτερη ευαισθητοποίηση, αυξημένες δυνατότητες τοξικολογικών ελέγχων και προσεκτική προστασία όσων εμπλέκονται στην ανταπόκριση σε περιστατικά υπερδοσολογίας.