Ανθρώπινη εκμετάλλευση: 533 θύματα καταγράφηκαν στην Ελλάδα το 2023 – Αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια

Η εμπορία ανθρώπων εξακολουθεί να αποτελεί μια από τις πιο σκοτεινές πτυχές της σύγχρονης κοινωνίας, με τα στοιχεία να δείχνουν ανοδική πορεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Προκειμένου να ενισχυθεί η αναγνώριση και η προστασία των θυμάτων, το Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας (ΚΜΟΠ), σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) και το SolidarityNow, παρουσίασε μια νέα σειρά επτά “οδηγών τσέπης”, προσαρμοσμένων στις ανάγκες επαγγελματιών που έρχονται συχνά σε επαφή με πιθανά θύματα.

Οι οδηγοί δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Procap – Προστασία θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, ανάπτυξη ικανοτήτων και υποστήριξη σε βασικούς κοινωνικούς εταίρους», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης 2021–2027. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η ενίσχυση της ετοιμότητας και της συντονισμένης αντίδρασης των επαγγελματιών πρώτης γραμμής, μέσα από σύντομες, πρακτικές και σαφείς οδηγίες για την αναγνώριση και τη διαχείριση περιστατικών εμπορίας ανθρώπων.

Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς (ΕΜΑ), η χώρα μας κατέγραψε 465 θύματα το 2024 και 533 το 2023, επιβεβαιώνοντας τη σταθερά αυξητική τάση των τελευταίων ετών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο αριθμός των θυμάτων ανήλθε σε 10.793 το 2023, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο ξεπέρασε τις 74.000 το 2022.

Η εργασιακή εκμετάλλευση αναδεικνύεται πλέον ως η κυρίαρχη μορφή εμπορίας ανθρώπων στην Ελλάδα, με 214 καταγεγραμμένες περιπτώσεις, ξεπερνώντας για πρώτη φορά τη σεξουαλική εκμετάλλευση από την έναρξη λειτουργίας του Μηχανισμού το 2019. Η οικιακή εργασία (84 περιπτώσεις) και ο αγροτικός τομέας (78) συγκεντρώνουν τα περισσότερα περιστατικά. Από τα θύματα, 96 είναι γυναίκες και 80 άνδρες, με τις πρώτες να απασχολούνται κυρίως ως φροντίστριες και τους δεύτερους ως εργάτες γης.

Οι ελληνικές αρχές έχουν διαδραματίσει κομβικό ρόλο στον εντοπισμό των θυμάτων, μέσα από συντονισμένες επιχειρήσεις της ΕΛ.ΑΣ. και συνεργασίες με την Επιθεώρηση Εργασίας. Μόνο την τελευταία χρονιά, τρεις μεγάλες αστυνομικές επιχειρήσεις οδήγησαν στη διάλυση κυκλωμάτων που εκμεταλλεύονταν αλλοδαπούς εργαζόμενους, ενώ σε είκοσι περιπτώσεις καταγράφηκε άμεση εμπλοκή της Επιθεώρησης Εργασίας.

Παράλληλα, η έκθεση του ΕΜΑ αναφέρει 22 περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης, στις οποίες εμπλέκονται κυρίως γυναίκες από χώρες της Νότιας Αμερικής — Κολομβία, Βραζιλία και Βενεζουέλα. Στις περιπτώσεις ανήλικων θυμάτων, η πλειονότητα αφορά αναγκαστική επαιτεία, με τα περισσότερα παιδιά να είναι ελληνικής ιθαγένειας.

Οι επτά οδηγοί του ΚΜΟΠ απευθύνονται σε συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες που συναντούν πιο συχνά τέτοιες περιπτώσεις: εκπαιδευτικούς, επιθεωρητές εργασίας, στελέχη υπηρεσιών υποδοχής και ταυτοποίησης, επαγγελματίες του τουρισμού, ναυτικούς, εργαζόμενους στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στις αερομεταφορές. Κάθε έκδοση περιλαμβάνει πρωτόκολλα αντίδρασης, ενδείξεις αναγνώρισης, καθώς και τρόπους επικοινωνίας με τις αρχές.

Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι υπάρχουν σαφή σημάδια που μπορούν να υποψιάσουν τους πολίτες ή τους επαγγελματίες για μια πιθανή περίπτωση εμπορίας:
όταν ένα άτομο φαίνεται να ελέγχεται συνεχώς από κάποιον, αγνοεί πού βρίσκεται, δεν έχει ταυτότητα, δείχνει φόβο ή εξάντληση, φέρει σημάδια κακοποίησης, ή δίνει προκαθορισμένες απαντήσεις στις ερωτήσεις.

Η Νεφέλη Παπαγιαννάκου, Senior Project Manager του ΚΜΟΠ, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι οι οδηγοί αυτοί «δεν είναι απλά ενημερωτικά φυλλάδια, αλλά εργαλεία δράσης που ενισχύουν την ικανότητα των επαγγελματιών να αντιδρούν σωστά και έγκαιρα». Όπως εξήγησε, «κάθε λεπτό μπορεί να είναι καθοριστικό για τη διάσωση ενός ανθρώπου».

Η πρωτοβουλία του ΚΜΟΠ και των συνεργαζόμενων φορέων αποτελεί μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσπάθεια για την ενδυνάμωση των κοινωνικών δομών, με στόχο τη διασφάλιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων, ενός εγκλήματος που παραμένει, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, σιωπηλή αλλά υπαρκτή απειλή.