Αποκαλύφθηκαν τα μυστικά που κρύβει διάσημο ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου – Ένα αντίγραφο χαμένου αριστουργήματος

Το Ψηφιδωτό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, φιλοξενούμενο στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης (MANN), αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά έργα τέχνης της Ρωμαϊκής Αρχαιότητας.

Με τις εντυπωσιακές του διαστάσεις (583 x 325 εκ.) και περισσότερες από 1.9 εκατομμύρια ψηφίδες, απεικονίζει την ιστορική Μάχη της Ισσού, όπου ο Μέγας Αλέξανδρος κατατρόπωσε τα περσικά στρατεύματα του Δαρείου Γ’.

Το εκπληκτικό αυτό έργο τέχνης ανακαλύφθηκε το 1831 στην περίφημη Οικία του Φαύνου στην Πομπηία, θαμμένο κάτω από την τέφρα της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.. Η τεχνική του, γνωστή ως opus vermiculatum, χρησιμοποιεί μικροσκοπικές ψηφίδες για την αναπαράσταση εντυπωσιακών λεπτομερειών, όπως το πρόσωπο του Αλεξάνδρου και τις σκηνές της μάχης.

Το 2020, το MANN ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αποκατάστασης του ψηφιδωτού, βασισμένο σε μη επεμβατικές τεχνολογίες. Οι ειδικοί χρησιμοποίησαν τεχνικές αιχμής, όπως:

• Φασματοσκοπία Ράμαν: Για τον εντοπισμό της χημικής σύνθεσης των υλικών.
• Υπέρυθρη θερμογραφία: Για τη χαρτογράφηση θερμικών ανωμαλιών που υποδεικνύουν δομικά προβλήματα.
• Φορητή φθορισμομετρία ακτίνων Χ: Για την ανάλυση των χρωστικών και των υλικών.
• Ψηφιακό βιντεομικροσκόπιο: Για την παρατήρηση μικρολεπτομερειών.

Αυτές οι μέθοδοι αποκάλυψαν δέκα διαφορετικά χρώματα ψηφίδων, φτιαγμένων από φυσικά υλικά όπως μάρμαρο, γυαλί και πυριτικό. Επιπλέον, εντοπίστηκαν ίχνη γύψου και φυσικού κεριού, υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στις πρώτες προσπάθειες συντήρησης κατά τον 19ο αιώνα, αλλά συνέβαλαν στη φθορά του μωσαϊκού.

Οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι οι ψηφίδες προέρχονται από διάφορες περιοχές της Μεσογείου, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ιβηρική Χερσόνησος και η Τυνησία. Οι λευκές ψηφίδες ενδέχεται να προέρχονται από το διάσημο μάρμαρο της Καρράρα, ενώ οι πράσινες και οι μαύρες από τοπικά ορυκτά όπως ο βασάλτης.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ψηφιδωτό πιθανότατα αποτελεί αντίγραφο ενός χαμένου Ελληνιστικού πίνακα. Η πατρότητά του αποδίδεται στον Φιλόξενο τον Ερετριέα, έναν καλλιτέχνη που έζησε γύρω στο 314 π.Χ..

Η διατήρηση του ψηφιδωτού παραμένει μία πρόκληση. Η μηχανική πίεση, οι διακυμάνσεις θερμοκρασίας και η υγρασία προκαλούν φθορές στις ψηφίδες. Οι σύγχρονες μέθοδοι συντήρησης επιδιώκουν να διασφαλίσουν τη μακροχρόνια προστασία του έργου, προσφέροντας παράλληλα πολύτιμες πληροφορίες για τις τεχνικές και τα υλικά της αρχαιότητας.

Οι συνεχιζόμενες αναλύσεις αποκαλύπτουν νέα στοιχεία, ενώ οι τρισδιάστατες απεικονίσεις και οι έρευνες στην πίσω όψη του μωσαϊκού διευρύνουν τη γνώση μας για την ιστορία του. Το έργο, εκτός από σύμβολο της τέχνης της Ρωμαϊκής εποχής, αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς για τη διεπιστημονική συνεργασία στην αρχαιομετρία.