Τα κάλαντα είναι ευχετήρια και εγκωμιαστικά άσματα, που ψάλλουν τα παιδιά (ενίοτε και οι μεγάλοι) κατά τις παραμονές μεγάλων εορτών, όπως τα Χριστούγεννα (24 Δεκεμβρίου), η Πρωτοχρονιά (31 Δεκεμβρίου) και τα Θεοφάνια (5 Ιανουαρίου). Κάλαντα άδονται ακόμα στις εορτές του Λαζάρου και των Βαΐων, τα λεγόμενα Βαΐτικα. Αντίθετα, τα κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής έχουν κατανυκτικό χαρακτήρα.
Ετυμολογικά, η λέξη «κάλαντα» προέρχεται από τη λατινική calendae (καλένδες στα ελληνικά), που σημαίνει τις πρώτες ημέρες κάθε μήνα. Ειδικά, οι Καλένδες του Ιανουαρίου ήταν μέρες γιορτής για τους Ρωμαίους, λόγω της έλευσης του νέου χρόνου. Τα Κάλαντα έλκουν την καταγωγή τους από παρόμοια αρχαία τραγούδια του αγερμού και της ειρεσιώνης και είχαν κοσμικό χαρακτήρα. Η Εκκλησία κατά τους Βυζαντινούς χρόνους απαγόρευε ή απέτρεπε αυτό το έθιμο ως ειδωλολατρικό και το είχε καταδικάσει με απόφαση της ΣΤ' Οικουμενικής Συνόδου το 680 μ.Χ. Οι συμμετέχοντες στο έθιμο των Καλάντων αποκαλούνταν «Μηναγύρτες». Με την πάροδο του χρόνου τα Κάλαντα απέκτησαν θρησκευτικό περιεχόμενο, ανάλογο με την κάθε γιορτή.
Σώζονται πολλές παραλλαγές από κάλαντα, άλλα σε δημοτική γλώσσα και άλλα σε μισοκαθαρεύουσα. Ανάλογα με τον τόπο και τις εποχές, τα παιδιά που ψάλλουν τα κάλαντα κρατούν συνήθως πολύχρωμα φαναράκια, καράβια ή εκκλησίες φωτισμένες εσωτερικά, σιδερένια τρίγωνα ή ραβδιά στολισμένα με λουλούδια σαν τους αρχαίους θύρσους. Οι μεγάλοι συνοδεύουν με μουσική υπόκρουση το τραγούδι τους και έχουν μαζί τους και καλάθια, όπου βάζουν τα δώρα που τους φιλεύουν. Τα όργανα που κυριαρχούν είναι η φυσαρμόνικα, το τύμπανο, το τουμπελέκι, η τσαμπούνα και άλλα πνευστά όργανα, όπως αναφέρει το sansimera.gr.
Ο λαός δέχεται με συμπάθεια τους καλαντιστές, που προσδίδουν στις γιορτές ιδιαίτερη χάρη και ευθυμία.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τα κάλαντα της Κρήτης να διαφέρουν από αυτά της υπόλοιπης Ελλάδας;
Αρχικά, η κρητική διάλεκτος δίνει ιδιαίτερο χαρακτήρα και ομορφιά σε κάθε στίχο, ενώ κάθε τραγούδι δείχνει πώς πραγματικά ήταν τα Χριστούγεννα στην Κρήτη, όπως αναφέρει το getaway.minoan.gr.
Κάτι ακόμα που κάνει τα κάλαντα της Κρήτης τόσο μοναδικά είναι οι αυτοσχεδιασμοί. Οι ντόπιοι πατούσαν πάνω στους παραδοσιακούς στίχους και άλλαζαν κάποια πράγματα για να ανταποκρίνονται στις ανάγκες που είχαν κάθε φορά. Έτσι, τα κάλαντα διέφεραν από χωριό σε χωριό ή ακόμα και από σπίτι σε σπίτι. Για παράδειγμα, εάν το σπίτι στο οποίο πήγαιναν να πουν τα κάλαντα δεν είχε τη δυνατότητα να τους φιλέψει πολλά πράγματα, ζητούσαν κάτι πιο λιτό. Εάν, όμως, πήγαιναν σε ένα πιο πλούσιο σπίτι οι απαιτήσεις ήταν μεγαλύτερες.
Δίνοντας προσοχή στους στίχους από τα κάλαντα που ακολουθούν θα μπορέσετε να ανακαλύψετε και εσείς στοιχεία από τον πλούσιο πολιτισμό της Κρήτης και τα έθιμα που θα συναντήσετε, εάν την επισκεφτείτε την περίοδο των γιορτών.
Τα κάλαντα της Κρήτης
Καλήν εσπέραν άρχοντες αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη Θεία γέννηση να μπω στ’αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει
Οι ουρανοί αγάλλονται, χαίρει η φύσις όλη.
Κερά καμαροτράχηλη και φεγγαρομαγούλα
Ο που τον έχεις τον υγιόν, τον μοσχοκανακάρη
Λούεις τον και χτενίζεις τον και στο σχολειό τον πέμπεις.
Κι ο δάσκαλος τον έδειρε μ’ ένα χρυσό βεργάλι.
Και η κυρά δασκάλισσα, με το μαργαριτάρι
Είπαμε δα για την κερά, ας πούμε για τη Βάγια
Άψε Βαγίτσα το κερί, άψε και το λυχνάρι.
Και κάτσε και ντουγιούντιζε ήντα θα μας εβγάλεις.
Γι' απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
Κι από τον πύρο του βουτσιού να πιούμε μια γιομάτη
Κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι
Κι αν το κανε η γάλανη, ας είναι ζευγαράκι.
Κι από το πιθαράκι σου ένα κουρούπι λάδι
Κι αν είναι κι ακροπλιάτερο, βαστούμε και τ’ ασκάκι.
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα
Και φέρε και γλυκό κρασί να πιούν τα παλικάρια.
Κι αν είναι με το θέλημα, άσπρη μου περιστέρα
Ανοίξετε την πόρτα σας, να πούμε καλησπέρα!
Κι ακόμα δεν τον δεν το ήβρηκες το μάνταλο ν' ανοίξεις
Να μας εβάλεις μια ρακή, κι ύστερα ν' ασφαλίσεις.
και Facebook 
