Καύσωνας: Τι είναι το «hot, dry, windy» που ανησυχεί τους ειδικούς – Πώς θα εξελιχθεί το καλοκαίρι

Σε υψηλές θερμοκρασίες «χορεύει» εδώ και τέσσερις μέρες η χώρα καθώς το θερμόμετρο έχει χτυπήσει «κόκκινο» φτάνοντας τους 42, 43 αλλά και 44 βαθμούς Κελσίου σε κάποιες περιοχές λόγω της «επέλασης» του καύσωνα με την ονομασία «Κλέων». Οι υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με τα επίπεδα υγρασίας «κλέβουν την ανάσα μας».

Σύμφωνα με δίκτυο αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/Meteo.gr οι μέγιστες θερμοκρασίες χθες κυμάνθηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα, ξεπερνώντας σε πολλές περιοχές τους 40 βαθμούς. Ογδόντα επτά μετεωρολογικοί σταθμοί κατέγραψαν μέγιστες άνω των 40 βαθμών, εκ των οποίων οι 14 κατέγραψαν μέγιστες άνω των 42 βαθμών Κελσίου. Η απολύτως μέγιστη θερμοκρασία σημειώθηκε στη Θήβα και ήταν ίση με 44,2 βαθμούς Κελσίου.

Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο εντεταλμένος ερευνητής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) και μέλος της μονάδας ΜΕΤΕΟ/Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Θοδωρής Γιάνναρος, από χθες αλλά και σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται στην κορύφωση αυτού του κύματος καύσωνα.

«Τα στοιχεία που έχουμε αυτή τη στιγμή στη διάθεσή μας δείχνουν ότι την Κυριακή θα υπάρξει μία μικρή υποχώρηση της θερμοκρασίας, η οποία θα αφορά κυρίως τη βόρεια χώρα και τα ανατολικά ηπειρωτικά, συμπεριλαμβανομένης της Αττικής, κι αυτό διότι θα ενισχυθούν οι βόρειοι άνεμοι πάνω από το Αιγαίο, το μελτέμι δηλαδή. Ωστόσο, στη Δυτική Ελλάδα οι υψηλές θερμοκρασίες θα επιμένουν και την Κυριακή, τα 40αρια δηλαδή. Στην υπόλοιπη χώρα θα πέσουμε 2-3 βαθμούς, θα είμαστε οριακά κάτω από τους 40 βαθμούς Κελσίου. Με τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας φαίνεται να πηγαίνουμε έτσι σίγουρα μέχρι τα μέσα της ερχόμενης εβδομάδας, διαφαίνεται όμως με επιφύλαξη ότι από τις 20-21 Ιουλίου και μετά θα έχουμε εκ νέου άνοδο της θερμοκρασίας σε επίπεδο καύσωνα», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές η επικινδυνότητα εκδήλωσης τους είναι ήδη υψηλή και σύμφωνα με τον κ. Γιάνναρο αυτό οφείλεται στις θερμές και ξηρές συνθήκες που επικρατούν στο μεγαλύτερο κομμάτι της χώρας μας. «Από το δίκτυο των σταθμών που έχουμε και μπορούμε να μετράμε βασικές πυρομετεωρολογικές μεταβλητές αυτό που βλέπουμε είναι ότι μέρα με τη μέρα η ευφλεκτότητα, δηλαδή το πόσο εύκολα μπορούν τα δασικά καύσιμα να πάρουν φωτιά, να τη διατηρήσουν και να μπορούν να τη μεταδίδουν, να υποστηρίζουν την εξάπλωσή της είναι ήδη πάρα πολύ υψηλή. Όπως καταλαβαίνετε όσο διατηρούνται αυτές οι θερμοκρασίες η επικινδυνότητα ανεβαίνει πολύ ψηλά», τονίζει.

Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι το γεγονός ότι η ευφλεκτότητα αυτών των δασικών καυσίμων παραμένει σε υψηλά επίπεδα ακόμη και κατά τη διάρκεια των νυχτερινών ωρών, όπου τυπικά συμβαίνει να υποχωρεί η θερμοκρασία, να ανεβαίνει η υγρασία, γεγονός που σύμφωνα με τον κ. Γιάνναρο επηρεάζει τα βασικά καύσιμα και τα κάνει λιγότερα ευάλωτα στη φωτιά. «Ωστόσο, αυτό που βλέπουμε προγνωστικά και με την εμμονή αυτών των θερμών και ξηρών συνθηκών είναι να διατηρείται η ευφλεκτότητα σε υψηλά επίπεδα και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό σημαίνει ότι αν ω μη γένοιτο εκδηλωθεί μία δασική πυρκαγιά ο έλεγχός της που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν κατά τι ευκολότερος μέσα στη νύχτα δεν θα είναι πλέον τόσο εύκολος θα υπάρχει αυξημένος βαθμός δυσκολίας», σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γιάνναρος.

Σύμφωνα με τον Χάρτη Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαγιάς της γενικής γραμματείας Πολιτικής Προστασίας για σήμερα, Σάββατο 15 Ιουλίου 2023, προβλέπεται πολύ υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς (κατηγορία κινδύνου 4) για τις εξής περιοχές:

· Περιφέρεια Αττικής

· Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας (ΠΕ Βοιωτίας, ΠΕ Εύβοιας)

· Περιφέρεια Πελοποννήσου (ΠΕ Κορινθίας, ΠΕ Αργολίδας)

· Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (ΠΕ Ρόδου)

· Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου (ΠΕ Χίου, ΠΕ Σάμου, ΠΕ Ικαρίας)

Αυτό που ανησυχεί ωστόσο είναι ο τύπος καιρού που επικρατεί ο οποίος σύμφωνα με τον κ. Γιάνναρο είναι «το hot dry windy».

«Ουσιαστικά έχουμε τον συνδυασμό θερμού – ξηρού καιρού μαζί με τον άνεμο. Δεν επιμένω πάρα πολύ στον άνεμο γιατί θυμηθείτε ότι το 2021 είχαμε τις μεγάλες φωτιές με ασθενείς ανέμους. Δεν είναι απαραίτητο δηλαδή να έχουμε άνεμο. Ωστόσο όταν έχουμε και τον άνεμο είναι ακόμη πιο επιβαρυμένο το πυρομετεωρολογικό περιβάλλον», επισημαίνει ο κ. Γιάνναρος και προσθέτει ότι αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποφύγουμε οποιαδήποτε δραστηριότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόκληση πυρκαγιάς. «Δραστηριότητες τέτοιες είναι το να κάνουμε κάποιο μπάρμπεκιου έξω, το να κάνουμε εργασίες με μέσα όπως είναι κάποιος τροχός, δεν συζητάμε καν το να κάψουμε κλαδιά σε οικόπεδα ή χόρτα και φυσικά προσοχή όσοι καπνίζουμε, δεν πετάμε το τσιγάρο έξω», υπογραμμίζει ο κ. Γιάνναρος.

Πού καταγράφονται οι υψηλότερες θερμοκρασίες

Σύμφωνα με τον κ. Γιάνναρο, οι υψηλότερες θερμοκρασίες καταγράφονται παραδοσιακά στους λεγόμενους κλειστούς κάμπους και πεδιάδες, όπως είναι ο κάμπος της Θεσσαλίας. «Θα έβαζα ενδεχομένως και τον κάμπο του Αξιούστη Θεσσαλονίκη, στη νότια Κρήτη επίσης, στο νομό Ηρακλείου αναμένουμε ιδιαίτερα μέγιστες θερμοκρασίες. Από την Κυριακή περιμένουμε την ενίσχυση του ανέμου, ο οποίος θα έρθει να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες», σημειώνει.

Αυτό που ανησυχεί ωστόσο είναι η διάρκεια αυτού του καύσωνα καθώς αν και θα πέσει η θερμοκρασία θα διατηρηθεί σε υψηλές τιμές, στους 37 και στους 38 βαθμούς Κελσίου. «Δεν θα μένουμε στα 40αρια αλλά θα είμαστε 37, 38 και όλο αυτό επιβαρύνει και την υγεία των ανθρώπων αλλά και το περιβάλλον για τις δασικές πυρκαγιές. Η υποχώρηση της θερμοκρασίας που θα έχουμε θα είναι 2-3 βαθμούς, δηλαδή οι περιοχές στα ανατολικά ηπειρωτικά θα φτάσουν με μέγιστες πάνω από 37 βαθμούς, 38 και 39. Δεν θεωρούμε ότι είναι στα επίπεδα του καύσωνα αλλά έρχονται από μία περίοδο 2-3 ημερών με 40αρια. Θα συνεχίσουμε να είμαστε μετά σε 38 και 39. Όλο αυτό επιβαρύνει και τον ανθρώπινο οργανισμό και τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες», τονίζει.

Πώς θα εξελιχθεί το καλοκαίρι

Αναφορικά με το πώς θα εξελιχθεί το καλοκαίρι σε επίπεδο θερμοκρασιών ο κ. Γιάνναρος επισημαίνει ότι λαμβάνοντας υπόψιν μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προγνώσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας ακόμη και με πολλή επιφύλαξη, φαίνεται ότι οι θερμές γενικά συνθήκες θα παραμείνουν. «Φαίνεται ότι γενικά πάμε μέχρι το τέλος Ιουλίου με υψηλές θερμοκρασίες για το φυσιολογικό της εποχής», εξηγεί.

Σύμφωνα με τον κ. Γιάνναρο έχουμε ήδη ένα θερμότερο κλίμα με παρατεταμένους καύσωνες που γίνονται όλο και πιο συχνοί. «Είμαστε ήδη σε ένα θερμότερο κλίμα και είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβουμε αυτό. Επεισόδια καύσωνα όπως τον συγκεκριμένο δεν μπορούμε να τα συνδέουμε απευθείας και μόνο με την κλιματική αλλαγή. Αυτό που δεν έχουμε και αρχίζει να φαίνεται πλέον -και το 2021 φάνηκε με τους 2 δεκαήμερους σχεδόν καύσωνες- είναι ότι αυτοί οι καύσωνες εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά, μπορούμε να έχουμε και 2 και 3 τέτοια μεγάλα επεισόδια. Μπορούμε να έχουμε επεισόδια τα οποία φτάνουν οι μέγιστες τιμές θερμοκρασίας πολύ υψηλότερες, απ’ ό,τι θα έφταναν χωρίς την κλιματική αλλαγή και φυσικά με μεγάλη διάρκεια. Δεν είναι μόνον ο καύσωνας. Μπορεί να έχουμε τώρα τον καύσωνα και η θερμοκρασία να φτάσει 44 ωστόσο μετά που θα πέσει στους 38 και 39 αυτό δεν φέρνει ανακούφιση, ούτε για τον άνθρωπο ούτε φυσικά για το περιβάλλον», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Γιάνναρος.

Σε μερική επιφυλακή οι Πυροσβεστικές Υπηρεσίες των Περιφερειακών Ενοτήτων όπου προβλέπεται πολύ υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς (κατηγορία κινδύνου 4)

Σε μερική επιφυλακή τίθενται οι Πυροσβεστικές Υπηρεσίες των περιφερειακών Ενοτήτων όπου προβλέπεται για σήμερα πολύ υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς (κατηγορία κινδύνου 4).

Συνεπώς, τίθεται σε εφαρμογή το 2ο στάδιο επιχειρησιακής ετοιμότητας του Π.Σ. και θα πραγματοποιηθούν περιπολίες εναέριας επιτήρησης, καθώς και περιπολίες από Πυροσβεστικές, Αστυνομικές και Στρατιωτικές δυνάμεις.

Επιπρόσθετα, το προσωπικό των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών των ανωτέρω Περιφερειακών Ενοτήτων τίθεται σε μερική επιφυλακή, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αυξημένες υπηρεσιακές απαιτήσεις, που πιθανόν να προκύψουν λόγω πολύ υψηλού κινδύνου πυρκαγιάς (κατηγορία κίνδυνου 4).

Ταυτόχρονα, για τις παραπάνω περιοχές, τίθεται σε εφαρμογή το Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών, σύμφωνα με το οποίο, μεταξύ άλλων, προβλέπεται, η εφαρμογή του μέτρου της προληπτικής απαγόρευσης της κυκλοφορίας οχημάτων και παραμονής εκδρομέων σε εθνικούς δρυμούς, δάση και “ευπαθείς” περιοχές.

Σε άμεση συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχουν ενημερωθεί όλες οι αρμόδιες εμπλεκόμενες κρατικές υπηρεσίες, καθώς και οι Περιφέρειες και Δήμοι των ανωτέρω περιοχών, ώστε να βρίσκονται σε αυξημένη ετοιμότητα για τη λήψη μέτρων αρμοδιότητάς τους.

Το Πυροσβεστικό Σώμα απευθύνει έκκληση στους πολίτες:

• Να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να αποφεύγουν οποιαδήποτε δραστηριότητα θα μπορούσε να προκαλέσει εκδήλωση πυρκαγιάς.
• Να παρακολουθούν τις πληροφορίες για την πρόληψη δασικών πυρκαγιών που είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα και στους επίσημους λογαριασμούς του Πυροσβεστικού Σώματος, στο Facebook και στο Twitter.
• Σε περίπτωση που αντιληφθούν πυρκαγιά, να ειδοποιούν αμέσως την Πυροσβεστική Υπηρεσία στον αριθμό κλήσης 199.

Τέλος, το ΠΣ απευθύνει έκκληση σε όλους τους πολίτες να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και σε περίπτωση πυρκαγιάς, για τη δική τους ασφάλεια, να ακολουθούν πιστά τις υποδείξεις των αρμόδιων αρχών.

Μετρήσεις θερμοκρασίας με drone στην αστική θερμική νησίδα της Αθήνας

Πτήση με drone και θερμική κάμερα πραγματοποίησε η ομάδα UpStories πάνω από την πόλη της Αθήνας την Παρασκευή 14 Ιουλίου 2023. Η θερμοκρασία του άερα σύμφωνα με τους μετεωρολογικούς σταθμούς του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr ξεπέρασε τους 40 °C σε πολλές περιοχές της Αθήνας, ενώ στο έδαφος και σε κτίρια η θερμική κάμερα έδειξε τιμές θερμοκρασίας άνω των 60 °C και τοπικά άνω των 80 °C. Η αστική θερμική νησίδα είναι πεδίο μελέτης δύο εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη, του CLIMPACT-2 και του HEAT-ALARM.

Τι είναι η αστική θερμική νησίδα

Σύμφωνα με το meteo, η αστική θερμική νησίδα αναφέρεται στο φαινόμενο όπου οι αστικές περιοχές παρουσιάζουν υψηλότερες θερμοκρασίες σε σύγκριση με τις γύρω μη δομημένες περιοχές. Προκαλείται κυρίως από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και το δομημένο περιβάλλον στις αστικές περιοχές.

Οι βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στο σχηματισμό μιας αστικής θερμικής νησίδας είναι:

• Αστικοποίηση και υποδομή: Η κατασκευή κτιρίων, δρόμων και άλλων υλικών υποδομής, όπως σκυρόδεμα και άσφαλτος, μπορεί να απορροφήσει και να διατηρήσει τη θερμότητα. Αυτά τα υλικά έχουν υψηλότερες θερμικές ικανότητες από τις φυσικές επιφάνειες, όπως η βλάστηση και το έδαφος, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση θερμότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας και την απελευθέρωση θερμότητας τη νύχτα.
• Μειωμένη βλάστηση και χώροι πρασίνου: Οι αστικές περιοχές έχουν συχνά λιγότερα δέντρα και χώρους πρασίνου σε σύγκριση με τις αγροτικές περιοχές. Τα δέντρα παρέχουν σκιά, ψύξη με εξάτμιση μέσω της διαπνοής και μπορούν να μειώσουν τις επιφανειακές θερμοκρασίες. Η απουσία βλάστησης οδηγεί σε αυξημένη απορρόφηση θερμότητας και μειωμένα αποτελέσματα ψύξης, συμβάλλοντας σε υψηλότερες αστικές θερμοκρασίες.
• Ανθρώπινες δραστηριότητες και χρήση ενέργειας: Δραστηριότητες όπως οι βιομηχανικές διεργασίες, η παραγωγή ενέργειας και τα μέσα μεταφοράς σε αστικές περιοχές απελευθερώνουν θερμότητα, αυξάνοντας περαιτέρω τις θερμοκρασίες. Η χρήση κλιματισμού και άλλων συστημάτων ψύξης στα κτίρια παράγει επίσης υπερβολική θερμότητα που απελευθερώνεται στο περιβάλλον, συμβάλλοντας στο συνολικό φαινόμενο της θερμικής νησίδας.
• Χαμηλή ανακλαστικότητα: Οι αστικές επιφάνειες, όπως το σκυρόδεμα και η άσφαλτος, έχουν χαμηλότερη ανακλαστικότητα σε σύγκριση με τις φυσικές επιφάνειες. Αυτό σημαίνει ότι απορροφούν περισσότερο ηλιακό φως αντί να το αντανακλούν πίσω στο διάστημα. Η απορροφούμενη ηλιακή ακτινοβολία αυξάνει τις επιφανειακές θερμοκρασίες και συμβάλλει στο φαινόμενο.

Οι επιπτώσεις της αστικής θερμικής νησίδας:

• Αυξημένη κατανάλωση ενέργειας: Οι υψηλότερες αστικές θερμοκρασίες απαιτούν μεγαλύτερη χρήση συστημάτων κλιματισμού και ψύξης, με αποτέλεσμα αυξημένες ενεργειακές απαιτήσεις και κόστος.
• Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία: Οι αυξημένες θερμοκρασίες στις αστικές περιοχές μπορεί να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, συμπεριλαμβανομένων ασθενειών που σχετίζονται με τη ζέστη, θερμικού στρες, και αυξημένων ποσοστών θνησιμότητας κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα.
• Επιπτώσεις στα αστικά οικοσυστήματα: Οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν να διαταράξουν τα αστικά οικοσυστήματα, επηρεάζοντας τα φυτικά και ζωικά είδη, μειώνοντας τη βιοποικιλότητα και αλλάζοντας τις οικολογικές διαδικασίες.
• Ζητήματα ποιότητας του αέρα: Η αστική θερμική νησίδα επιδεινώνει τα προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσης αυξάνοντας τον σχηματισμό ρύπων, οδηγώντας σε χαμηλή ποιότητα του αέρα και σε συναφείς κινδύνους για την υγεία.

Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων των αστικών θερμικών νησίδων απαιτεί διάφορες στρατηγικές, όπως η αύξηση των χώρων πρασίνου και της βλάστησης, η εφαρμογή τεχνολογιών ψυχρής στέγης και οδοστρώματος, η ενίσχυση των πρακτικών αστικού σχεδιασμού και σχεδιασμού και η προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων των αστικών θερμικών νησιών και τη δημιουργία πιο βιώσιμων πόλεων.