Κωνσταντίνος Συνολάκης: Η Ελλάδα δεν έχει ούτε έναν τσουναμογράφο

Πόσο εφικτό είναι να ζήσουμε ένα βιώσουμε ένα μεγάλο τσουνάμι που θα προκληθεί από ένα μεγάλο σεισμό στον υποθαλάσσιο χώρο; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αντιδράσουμε στα λίγα λεπτά θα θα έχουμε στη διάθεση μας και τι πρέπει να κάνουμε; Έχει η Ελλάδα αυτόνομο σύστημα ενημέρωσης για τσουνάμι;

Οι απαντήσεις που δίνει στο ethnos.gr ο Καθηγητής Κώστας Συνολάκης, Ακαδημαϊκός και πρόεδρος της Ειδικής Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή προκαλούν προβληματισμό και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να αφυπνίσουν άμεσα τους πολίτες και την κυβέρνηση διότι εκτός από την άγνοια μας έχουμε και την πλάνη πως στην Ελλάδα δεν είναι δυνατόν να γίνουν καταστροφικά τσουνάμι. Είναι πράγματι έτσι τα πράγματα ή μήπως αυτή η άγνοια είναι πιθανό να αποβεί μοιραία;

Η παγκόσμια κοινότητα υποκλίνεται στον Κωνσταντίνο Συνολάκη με την εφεύρεση του υπολογιστικού μοντέλο προσομοίωσης ΜΟSΤ που παγκοσμίως είναι το πλέον αξιόπιστο σύστημα για την πρόγνωση της διάδοσης των παλιρροϊκών κυμάτων και με αφορμή της σημερινής Παγκόσμιας Ενημέρωσης για το τσουνάμι που καθιέρωσε ο ΟΗΕ από το 2015 όλοι πρέπει να είμαστε ενημερωμένοι και υποψιασμένοι.

Αν ο σεισμός διαρκέσει πάνω από 15 δεύτερα

«Είναι μια συμβολικη ημέρα που τιμά τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα από τσουνάμι και υπενθυμίζει στα κράτη την επιτακτική ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση των πολιτών για τα απλά μετρά που πρέπει να λάβουν αν βρεθούν σε παραλίες και αισθανθούν σεισμική δόνηση που διαρκεί πάνω από 15 δευτερόλεπτα, η παρατηρήσουν ασυνήθιστες μετακινήσεις της ακτογραμμής», είπε ο δρ.Κωνσταντίνος Συνολάκης.

Σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων προειδοποίησης τσουνάμι που υπάρχουν σήμερα στον πλανήτη είπε: «Τα παγκόσμια συστήματα, προειδοποιούν αποτελεσματικά για τσουνάμι στον Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό, και πολύ πρόσφατα έχουν αρχίσει και λειτουργούν εθνικά πρατήρια τσουνάμι και στην Μεσόγειο.

Βέβαια, όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος που χρειάζεται να ταξιδέψει ένα τσουνάμι από την πηγή του και να πλήξει ένα τσουνάμι μια παραλία, τόσο περισσότερος χρόνος υπάρχει για να γίνει πιο αξιόπιστη πρόβλεψη».

70 τσουναμογράφοι παγκοσμίως

Είναι αξιοσημείωτο πως το πιο αξιόπιστο σύστημα προειδοποίησης και υπολογισμού των τσουνάμι είναι το MOST το οποίο φέρει την υπογραφή του Κωνσταντίνου Συνολάκη: «Παγκόσμια, η μεγαλύτερη πρόοδος είναι στο ότι χρησιμοποιούντια μοντέλα προσομοίωσης όπως το MOST (πoy ανάπτύχθηκε στο εργαστήριο μου στο Univesity of Southern California) ώστε να γίνονται στοχευμένες εκτιμήσεις του χρόνου άφιξης σε μια συγκεκριμμένη περιοχή και του ύψους του τσουνάμι και της πλημμύρας. Οι εκτιμησεις αυτές επικαιροποιούνται όταν το τσουνάμι γινει αντιληπτό απο ένα ή περισσότερους απο τους 70 περίπου τσουναμογράφους που ειναι εγκαταστημένοι στους πυθμένες των μεγάλων ωκεανών».

Τα κρίσιμα λεπτά μετά το σεισμο

Τα λεπτά, ακόμα και τα δευτερόλεπτα μετά από την εκδήλωση ενός μεγάλου σεισμού είναι πολύ κρίσιμα: «Ειναι πολύ δύσκολο να γίνουν έγκαιρες εκτιμήσει για το ύψος για τσουνάμι που προξενούνται πολύ κοντα στην ακτή, αλλά γινεται μια μεγάλη παγκόσμια προσπάθεια να μειωθεί ο χρόνος προειδοποίησης και οι εκτιμήσεις να είναι πιο στοχευμένες. Για παράδειγμα, το 2011 στην Ιαπωνία το τσουνάμι που προξενήθηκε από το μέγα-σεισμό μεγέθους 9 έφτασε στην ακτή που ήταν πλησιέστερη στο επίκεντρο σε λιγότερο απο 25 λεπτά. Ο λίγος χρόνος επαρκούσε μόνο για να γίνει προειδοποίηση μόνο με βάση το μέγεθος του σεισμού, χωρίς άλλες πληροφορίες για το ύψος του κύματος ή τα σημεία στα οποία η πλημμύρα θα ήταν μεγαλύτερη. Το ίδιο τσουνάμι έφτασε μετά απο περίπου 8 ώρες στη Χαβάη, κι έτσι υπήρχε χρόνος για πολύ σαφή εκτίμηση του ύψους του κύματος και της πλημμύρας που θα προξενούσε στις ακτές».

Τι πρέπει να γνωρίζουμε…

Όπως τονίζει ο Κωνσταντίνος Συνολάκης ο παγκόσμιος πληθυσμός δεν έχει επαρκή ενημέρωση για το τι πρέπει να κάνει στο ενδεχόμενο εκδήλωσης ενός τσουνάμι: «Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο δεν γνωρίζουν τα βασικά για να προστευτούν, και επαναλαμβάνω, αν βρεθεί κανείς σε παραλία και αισθανθεί σεισμική δόνηση που διαρκεί πάνω από 15 δευτερόλεπτα ή παρατηρήσει ασυνήθιστες μετακινήσεις της ακτογραμμής, τότε πρέπει άμεσα να απομακρυνθεί ώστε να βρεθεί σε υψόμετρο πάνω από 15 μέτρα από την παραλία και να περιμένει οδηγίες από την πολιτική προστασία. Ακόμη και σε χώρες με μακρόχρονη ιστορία με τοπικά τσουνάμι, όπως η Ιαπωνία, η Χιλή, η Ινδονησίας, αλλά και η Ελλάδα, υπάρχουν πολλοί που δεν ξερούν να αναγνωρίσουν τον κίνδυνο και να δράσουν άμεσα. Το χειρότερο είναι πως ακόμη και με προειδοποίηση δεν απομακρύνονται έγκαιρα από την ακτή».

«Στη Σάμο ενημέρωσε το 112»

Στο ερώτημα εάν υπάρχει στην Ελλάδα δίκτυο άμεσης ενημέρωσης του πληθυσμού από τσουνάμι η απάντηση προκαλεί προβληματισμό και ανησυχία: «Μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε. Το Κένρο Προειδοποίησης Τσουνάμι του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ενημερώνει την Πολιτική Προστασία για όλους τους σεισμούς μεγαλύτερους από μεγέθους περίπου 6 και η Πολιτική Προστασία πρέπει να εκδώσει την εντολή εκκένωσης. Η διαφορά στην αντιμετώπιση μεταξύ 2017 (με τον σεισμό στο νησί της Κω) και του 2020 (με το σεισμό της Σάμου) είναι τεράστια. Για το σεισμό της Σάμου, η Πολιτική Προστασία εξέδωσε προειδοποιητικό μήνυμα με το 112, που έφτασε στην Σάμο πριν φτάσει το δεύτερο κύμα από το τσουνάμι που ήταν και το μεγαλύτερο. Έτσι οι Σαμιώτες είχαν λίγο χρόνο να απομακρυνθούν από τις ακτές, τουλάχιστον αυτοί που αξιολόγησαν σωστά την ενημερώση πως ήταν σε άμεσο κίνδυνο. Μακάρι και στο μέλλον η Πολιτική Προστασία να δράσει το ίδιο έγκαιρα».

«Τα ρήγματα στην Ελλάδα μπορεί να δώσουν τσουνάμι ανάλογο της Ιαπωνίας το 2011»

Πόσο προκαλεί ανησυχία η σεισμική δραστηριότητα που έχει παρατηρηθεί το τελευταίο διάστημα στην Κρήτη. Η απάντηση που δίνει ο Δρ. Συνολάκης σοκάρει καθώς υποστηρίζει πως τα ρήματα που υπάρχουν στην Ελλάδα «μπορούν να προξενήσουν τσουνάμι, που τοπικά μπορεί να είναι ανάλογα με αυτό που έπληξε την Ιαπωνία το 2011»:

«Η Ελλάδα βρίσκεται ακριβώς στο σημείο που η Αφρικανική τεκτονική πλάκα καταβύθιζεται γύρω από την τεράστια σεισμική ζώνη που ονομάζεται Ελληνικό Τόξο. Είναι ουσιαστικά ένα ρήγμα μήκους πάνω από 800 χιλιόμετρα. Εκτείνεται νότια της Ρόδου, νότια της Κρήτης, συνεχίζει δυτικά της Πελοποννήσου και φτάνει δυτικά από τα Επτάνησα. Στο παρελθόν, έχει κάνει σεισμούς που υπολογίζονται σε μέγεθος περίπου 8 με 8.5. Οι σεισμοί μεγέθους 6 με 7 που έχουν συνηθίσει τον τελευταίο αιώνα οφείλονται σε μικρότερα ρήγματα, που και αυτά δυστυχώς απειλούν ζωές και σκοτώνουν ανθρώπους. Οι μεγάλοι σεισμοί στο Ελληνικό Τόξο μπορούν να προξενήσουν τσουνάμι, που τοπικά μπορεί να είναι ανάλογα με αυτό που έπληξε την Ιαπωνία το 2011. Γνωρίζουμε, φέρ ειπείν, ότι η αρχαία Αλεξάνδρεια καταστράφηκε από ένα σεισμό το 365 μ.Χ. που έπληξε την θαλάσσια περιοχή στης νοτιοδυτική Κρήτη. Ο σεισμός εκτιμάται με μέγεθος μεγαλύτερο από 8.5. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι τέτοιοι σεισμοί γίνονται, κατά μέσο ορό, κάθε 600-800 χρόνια στο Ελληνικό Τόξο, και ο προηγούμενος μεγάλος σεισμός στο Τόξο που προξένησε μεγάλο τσουνάμι έγινε το 1303 μ.Χ. Δηλαδή, αν αυτές οι εκτιμήσεις είναι σωστές, στον 21 αιώνα μπορεί να γίνει μεγάλο τσουνάμι στο Ελληνικό Τόξο. Αλλά δεν ξέρουμε πότε, σκεφθείτε αυτό που ανέφερα, ότι το διάστημα 600-800 χρόνια είναι μια εκτίμηση του μέσου όρου επαναλειψημότητας. Δηλαδή σε βάθος 100,000 ετών, μπορεί οι μεγάλο σεισμοί να γίνονται σε διαστήματα 500, 1000, 600, 800, 700, 900, ετών, αλλά με μέσο όρο που κυμαίνεται από 600 ώς 800 χρόνια».

«Οι επικίνδυνες πλάνες που μας καθησυχάζουν»

Στο ερώτημα εάν οι Έλληνες και γενικότερα οι Ευρωπαίοι πολίτες είναι ενημερωμένοι για το ενδεχόμενο ενός τσουνάμι ο Κωνσταντίνος Συνολάκης είπε: «Όχι επαρκώς. Στην Μεσόγειο υπάρχει η αντίληψη σε μερίδα του πληθυσμού ότι δεν γίνονται μεγάλα τσουνάμι, επειδή, όπως μερικοί ισχυρίζονται, η Μεσόγειος είναι μικρότερη από τους ωκεανούς, ή επειδή τις ακτές “προστατεύονται” από νησιά. Συχνά ακούμε ότι ¨η θάλασσα μας έσωσε”. Όλα αυτά είναι επικίνδυνες πλάνες. Το τσουνάμι στην Μεσσίνα Ιταλίας το 1908 σκότωσε πάνω από 60,000 ανθρώπους και προκλήθηκε από ένα σεισμό μεγέθους 7.1. Αν ένας σεισμός είναι υποθαλάσσιος και το ρήγμα μετακινήσειι τον πυθμένα ώστε να μετατοπίσει την υδάτινη στήλη, τότε γίνεται μεγάλο τσουνάμι είτε στον Ειρηνικό είτε στην Μεσόγειο, οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι».

22 μέτρα τσουνάμι στην Αμοργό

Με βάση τα ιστορικά δεδομένα στον Ελλαδικό χώρο ποιος ο χρόνος αντίδρασης των πολιτών για να γλιτώσουν από ένα τσουνάμι είναι το πολύ 15 λεπτά: «Ο χρόνος διαθέσιμος για να αντιδράσουν οι πολίτες εξαρτάται από την απόσταση τους από το ρήγμα που προξενεί το τσουνάμι. Το 1956, ο σεισμός της Αμοργού μεγέθους περίπου 7.5 προξένησε ένα τσουνάμι που σε μερικές τοποθεσίες στην Αμοργό έφτασε μέχρι και τα 22 μέτρα αναρρίχηση. Το τσουνάμι έφτασε στις ακτές της Αμοργού σε λιγότερο από 15 λεπτά, αλλά έφτασε στην Κρήτη περίπου 45 λεπτά αργότερα. Άλλο παράδειγμα, αν γίνει σεισμός στην θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Κρήτης όπως το 365 μ. Χ. το κύμα θα φτάσει στις νότιες ακτές σε λιγότερο από 15 λεπτά, αλλά στις βόρειες ακτές της Κρήτης σε περίπου 45 λεπτά. Οι χρόνο είναι ενδεικτικοί και εξαρτώνται από την ακριβή τοποθεσία του ρήγματος και του επίκεντρου του σεισμού που προξένησε το τσουνάμι».

«Δεν έχουμε τσουναμογράφο»

Οσο για τη γενική οδηγία – προτροπή που έχει να δώσει προς την πολιτική προστασία και τους πολίτες είπε: «Χρειάζεται εγρήγορση και αναβάθμιση του συστήματος προειδοποίησης. Στην Ελλάδα έχουμε πάνω από 100 σεισμογράφους. Λιγότερους από 20 παλιρροιογράφους , και κανένα τσουναμογράφο. Αν εγκατασταθούν τσουναμογράφοι στις ελληνικές θάλασσες, ο χρόνος ανίχνευσης του τσουνάμι, και κατά συνέπεια ο χρόνος προειδοποίηση θα μειωθεί, και έτσι θα υπάρχει μεγαλύτερος χρόνος για να αντιδράσουν οι πολίτες».

Τι είναι το τσουνάμι

Το τσουνάμι προκαλείται συνήθως από υποθαλάσσιους σεισμούς βάθους μικρότερου των 50 χιλιομέτρων και μεγέθους μεγαλύτερου των 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Διεθνώς έχει επικρατήσει ο ιαπωνικός όρος τσουνάμι, σύνθεση των λέξεων tsu (λιμάνι) και nami (κύμα). Τα τελευταία 100 χρόνια, περί τους 260.000 ανθρώπους έχουν χάσει τη ζωή τους από τσουνάμι, από τους οποίους οι 227.000 στο τσουνάμι του Δεκεμβρίου του 2004, που εκδηλώθηκε στον Ινδικό Ωκεανό και έπληξε 14 χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Το μεγαλύτερο σε μέγεθος τσουνάμι, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ήταν αυτό που δημιουργήθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα της Ινδονησίας, στις 27 Αυγούστου 1883. Το μέγιστο ύψος των κυμάτων που δημιουργήθηκαν εκτιμήθηκε στα 30 – 40 μέτρα.

Τα μεγαλύτερα τσουνάμι στην Ελλάδα

Από τον κατάλογο των Ambraseys and Synolakis (2010) στην ανατολική Μεσόγειο μεταξύ 62 – 1928 μ.Χ. έχουν γίνει 24 τσουνάμι, ενώ από το 1928 μέχρι σήμερα έχουν γίνει 10. Το τσουνάμι που δημιουργήθηκε από το σεισμό των 8,5 στην Κρήτη το 365π.Χ προκάλεσε μέγα τσουνάμι. Η σεισμική διάρρηξη ήταν τόσο βίαιη που ανύψωσε τη νοτιοδυτική Κρήτη μέχρι 9μ. Το τσουνάμι που δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της σημαντικής ανύψωσης της υδάτινης στήλης υπολογίζεται ότι αναρριχήθηκε μέχρι τα 20 μ στα νότια παράλια της Κρήτης (Synolakis et al., 2011), προκάλεσε σημαντικές καταστροφές στην Αλεξάνδρεια και στη Σικελία ενώ υπάρχουν αναφορές ότι παρατηρήθηκε έως την Κροατία.

Πίνακας 1. Λίστα ιστορικών τσουνάμι στην Ελλάδα από το 62 μ.Χ. – σήμερα. Έχουμε συμπεριλάβει μόνο τα τσουνάμι με μηχανισμό γένεσης σεισμό, κατολίσθηση και ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Πηγή: ethnos.gr