«Αρματώνει το καράβι ξανά»: Οι τελευταίες σελίδες της Ιθάκης που φούντωσαν τα σενάρια επιστροφής Τσίπρα

Πολλές ημέρες πριν την κυκλοφορία της «Ιθάκης», ο Αλέξης Τσίπρας μιλώντας για το βιβλίο του είχε δηλώσει ότι, εκτός από την εξιστόρηση του παρελθόντος, αποτελεί και ένα έργο για το μέλλον, καθώς μέσα καταγράφει τις σκέψεις του για το μέλλον της Αριστεράς στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο.

Πράγματι, στο κεφάλαιο «Πυξίδα», ο Αλέξης Τσίπρας μιλά μεταξύ άλλων για τη «Νέα Εθνική Πυξίδα» και την «Αριστερά της Νέας Εποχής», κλείνοντας το βιβλίο με ένα προσωπικό πολιτικό μανιφέστο για το μέλλον. Πρόκειται μάλιστα για το πιο πολιτικό μέρος του βιβλίου, καθώς στις τελευταίες αυτές σελίδες μπαίνει σε μια πιο θεωρητική, ιδεολογική συζήτηση, σαφώς όμως ριζωμένη στη βιωμένη πραγματικότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Αλέξης Τσίπρας μόνο στις τελευταίες παραγράφους του βιβλίου δίνει μερικές ενδείξεις για τις μελλοντικές του στοχεύσεις.

Αν κανείς διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές, θα μπορούσε ενδεχομένως να διαπιστώσει τη χρήση λέξεων και λεκτικών σχημάτων, που υποδηλώνουν τη διάθεσή του να επανέλθει στο πολιτικό προσκήνιο μέσα από έναν νέο φορέα.

Αναφέρει λοιπόν σε λυρικό τόνο ο Αλέξης Τσίπρας, αμέσως μετά την παρουσίαση του οράματός του για την Αριστερά της Νέας Εποχής:

«Η Οδύσσεια που πέρασε η Ελλάδα ήταν για πολλούς από μας και μια προσωπική Οδύσσεια, που μας κόστισε πληγές και τραύματα.

Μας έδωσε όμως και τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε πάλι τα όρια της δύναμης και του θάρρους μας. Της δύναμης και του θάρρους μιας πατρίδας που δεν σταματάει να παλεύει με Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες, αναζητώντας στις φουρτουνιασμένες θάλασσες του κόσμου ένα καλύτερο μέλλον.

Κι όταν φτάνει στην Ιθάκη, αφού ξαποστάσει λίγο στο λιμάνι της γαλήνης, αρματώνει πάλι το καράβι της για νέους ορίζοντες. Κι εμείς, όσοι από μας, παίρνουμε τη θέση μας στο πλήρωμα, πιο έμπειροι πια, πιο σοφοί και πιο έτοιμοι.

Γιατί, όπως γράφει ο Καβάφης στην «Ιθάκη» του:

Κι ἂν πτωχικὴ τὴν βρῆς, ἡ Ἰθάκη δὲν σὲ γέλασε.
Ἔτσι σοφὸς ποὺ ἔγινες, μὲ τόση πείρα,
ἤδη θὰ τὸ κατάλαβες ἡ Ἰθάκες τί σημαίνουν.

Αθήνα, Οκτώβριος 2025»

Η αναφορά στον χρόνο «ξεκούρασης» στο «λιμάνι της γαλήνης της Ιθάκης» και στην απόφαση να «αρματώσει πάλι το καράβι για νέους ορίζοντες» στους οποίους «εμείς παίρνουμε θέση στο πλήρωμα», ερμηνεύεται από πολλούς ως μια ξεκάθαρη ένδειξη πολιτικής επανενεργοποίησης του πρώην πρωθυπουργού.

Άλλωστε, λίγο νωρίτερα, μιλώντας για την Αριστερά της Νέας Εποχής, τονίζει ότι «αυτός είναι ένας στόχος για τον οποίο αξίζει τον κόπο να παλέψουμε», κάτι που επίσης φαίνεται να εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο.

Συγκεκριμένα, ο Αλέξης Τσίπρας περιγράφει στις τελευταίες σελίδες της Ιθάκης την ανάγκη για την ανάδειξη μιας νέας, πιο σύγχρονης Αριστεράς σε διεθνές επίπεδο.

Η Αριστερά της Νέας Εποχής, μέσα από τα λόγια του Αλέξη Τσίπρα (σελ. 753)

Η Αριστερά της Νέας Εποχής

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε τις αριστερές και ευρύτερα τις προοδευτικές δυνάμεις να υποχωρούν τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ και να χάνουν τα παραδοσιακά στηρίγματά τους στα λαϊκά στρώματα. Την ίδια στιγμή, η Ακροδεξιά κερδίζει επικίνδυνα έδαφος, με τη στήριξη μάλιστα στρωμάτων που παραδοσιακά ψήφιζαν Αριστερά. Τάση που συνδέεται άρρηκτα με το ευρύτερο φαινόμενο της ενίσχυσης αυταρχικών ηγετών και καθεστώτων σε παγκόσμια κλίμακα.

Γιατί, όμως, απομακρύνονται τα λαϊκά στρώματα από τις αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις, που υποτίθεται ότι εκφράζουν καλύτερα τα συμφέροντά τους; Πρώτον, κατά τη γνώμη μου, γιατί οι πολιτικές αυτές δυνάμεις υιοθέτησαν νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις και αποξενώθηκαν από τα λαϊκά στρώματα, τα συμφέροντα και τις ανησυχίες τους. Και, δεύτερον, γιατί το γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας που προκάλεσαν οι αλλεπάλληλες κρίσεις ωθεί τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα σε συντηρητική, ή και φοβική, αναδίπλωση.

Από τη δεκαετία του 1990, ένα μεγάλο μέρος των λαϊκών στρωμάτων επένδυσε στον λεγόμενο «τρίτο δρόμο» και τη λογική ότι το Δημοκρατικό Κόμμα στις ΗΠΑ και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη μπορούσαν να διαχειριστούν την παγκοσμιοποιημένη οικονομία προς όφελός τους. Ωστόσο, η υιοθέτηση νεο-φιλελεύθερων οικονομικών επιλογών – οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που δεν προστάτευαν αποτελεσματικά τους εργαζόμενους, η απορρύθμιση των αγορών, η ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και οι ιδιωτικοποιήσεις – οδήγησε σε επιτάχυνση της αποβιομηχάνισης, αύξηση των ανισοτήτων και κοινωνική δυσαρέσκεια.

Ακόμα και πριν από την οικονομική κρίση, η οποία άρχισε με τη Lehman Brothers, διαμορφώθηκε η αίσθηση σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στα αριστερά, κεντροαριστερά, δεξιά και κεντροδεξιά κόμματα. Κάποιοι επέμεναν βέβαια να στηρίζουν την προοδευτική επιλογή, κυρίως για λόγους ιδεολογικούς, που μπροστά στις ανάγκες της επιβίωσης συγκινούσαν όλο και λιγότερο τον λαϊκό κόσμο, ο οποίος έβλεπε – και βίωνε – ότι η οικονομική προοπτική, οι ανισότητες, η εργασιακή ανασφάλεια παρέμεναν κανόνας αναλλοίωτος, είτε ήταν στη διακυβέρνηση προοδευτικά κόμματα είτε συντηρητικά. Έτσι, σιγά σιγά, μεγάλο μέρος του λαϊκού κόσμου απομακρύνθηκε από οτιδήποτε έμοιαζε συστημικό και κατέληξε απογοητευμένο ότι δεν υπήρχε λόγος να μένει αφοσιωμένο σε πολιτικές δυνάμεις που το είχαν «προδώσει». Μπορούσε να δοκιμάσει και άλλες επιλογές.

Από το 2008 και μετά, εισήλθαμε στην εποχή των πολλαπλών και αλληλένδετων κρίσεων, που έθεσαν σε βαθύτατη αμφισβήτηση τις δυνατότητες των δυτικών κρατών, όχι μόνο να κάνουν τη ζωή των πολιτών τους καλύτερη, αλλά ακόμα και να προστατέψουν όσα με αγώνες αυτοί είχαν κατακτήσει. Έθεσαν όμως σε βαθύτατη αμφισβήτηση και τις προοδευτικές δυνάμεις, που είτε δεν έμειναν πιστές στις αξίες τους, και προσχώρησαν στις λογικές της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς, είτε αντιμετώπισαν με μεγάλη αμηχανία τις εξελίξεις. Στην οικονομική κρίση, για παράδειγμα, είδαμε προοδευτικά κόμματα της Ευρώπης να υποστηρίζουν, ή να ανέχονται, την επιβολή της γερμανικής συνταγής που προστάτευε τους τραπεζίτες και επιδείνωνε τις ανισότητες.

Το προσφυγικό-μεταναστευτικό κύμα υπήρξε καταλύτης και επιταχυντής αρνητικών εξελίξεων. Κάποιες δυνάμεις του αριστερού και προοδευτικού χώρου επιχείρησαν να δώσουν μάχη για μια ισορροπημένη πολιτική προστασίας των συνόρων, από τη μια, και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από την άλλη, σύντομα όμως παρασύρθηκαν από το αντιμεταναστευτικό, ξενοφοβικό ρεύμα.

Απέναντι στην κλιματική κρίση, η πράσινη ατζέντα δεν προώθήθηκε στο πλαίσιο μιας δίκαιης μετάβασης, με αποτέλεσμα η αίσθηση των πιο αδύναμων πολιτών να είναι ότι τα βάρη πέφτουν επάνω τους και οι εταιρείες πλουτίζουν. Στο ζήτημα του πολέμου, στην Ουκρανία και την Παλαιστίνη, οι προοδευτικές δυνάμεις δεν κράτησαν, στο σύνολό τους, μια στάση ενεργητικής υπεράσπισης τόσο της ειρήνης όσο και του Διεθνούς Δικαίου, αφήνοντας χώρο στην Ακροδεξιά.

Σε γενικές γραμμές, η μεγάλη εικόνα είναι ότι η Αριστερά και οι προοδευτικές δυνάμεις σήμερα δεν απαντούν ουσιαστικά και πειστικά στο αίτημα των πολιτών για ασφάλεια, χωρίς να απομακρυνθούν από τις αξίες του ανθρωπισμού και της προόδου. Η ανάλυσή τους, ακόμα κι όταν δεν υποκλίνεται σε λογικές φόβου, παραμένει θολή και αμφίσημη, χωρίς ένα καθαρό στίγμα. Έτσι, το μείζον θέμα της ασφάλειας ταυτίζεται σήμερα με τη Δεξιά, που το έχει κάνει σημαία της, και την Ακροδεξιά, που δίνει απλοϊκές, αλλά απατηλές απαντήσεις σε πολύπλοκα ζητήματα, με κύριο συ-στατικό τους συνήθως τη βία.

Το ερώτημα που τίθεται συνεπώς επιτακτικά είναι αν μπορούμε και πώς να αναστρέψουμε αυτή την πορεία. Η απάντησή μου είναι: Ναι, μπορούμε, αν δώσουμε σύγχρονο περιεχόμενο στις αξίες μας. Αν κατεβούμε από την αυτάρκεια των ωραίων διακηρύξεων στο έδαφος της σκληρής πραγματικότητας. Εκεί όπου δοκιμάζεται η ικανότητά μας να μεταφράσουμε τις αξίες σε συγκεκριμένες πολιτικές και δράσεις, ικανές να πείσουν και να εμπνεύσουν.

Πρώτο, κυρίαρχο, εμβληματικό, το σύγχρονο περιεχόμενο στην κοινωνική δικαιοσύνη, σημαία και ψυχή της Αριστεράς σε όλη τη διαδρομή της. Που μεταφράζεται σε αντίθεση, ακόμα και σύγκρουση, με τα μεγάλα ολιγαρχικά συμφέροντα, που όχι μόνο δυναστεύουν την οικονομία και την κοινωνία, αλλά τείνουν να υποκαταστήσουν την εκτελεστική εξουσία, μετατρέποντας τις κυβερνήσεις σε μηχανισμούς αύξησης του πλούτου τους. Σαφής, με δυο λόγια, διαχωριστική γραμμή Δεξιάς – Αριστεράς: Από τη μια η ασυδοσία του μεγάλου πλούτου και από την άλλη ο προοδευτικός πατριωτισμός, που θεμελιώνεται στην ανάγκη της δικαιοσύνης, της κοινωνικής συνοχής, της προστασίας των παραγωγών του πλούτου. Η κοινωνική δικαιοσύνη δεν πρέπει να μείνει μόνο μια επαγγελία. Πρέπει να μετασχηματιστεί σε συγκεκριμένες πολιτικές, κοινωνικά αναγκαίες και κατανοητές από τον λαό.

Δεύτερο, εξίσου σημαντικό, που παίζει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση της ακροδεξιάς ρητορείας και την προσέγγιση των λαϊκών στρωμάτων, είναι να δώσουμε προοδευτικό περιεχόμενο στο μεγάλο θέμα της ανθρώπινης ασφάλειας. Αυτό σημαίνει να προτάξουμε τη σημασία της κρατικής ανθεκτικότητας, της επιστημονικής τεκμηρίωσης και των αποτελεσματικών πολιτικών για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η προώθηση της παγκόσμιας και περιφερειακής ειρήνης, η κλιματική κρίση, οι πανδημίες και η διαχείριση προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Αλλά και να ξαναφέρουμε στο προσκήνιο αξίες και ανάγκες ξεχασμένες – ή παραμελημένες.

Πρώτα από όλα την ανάγκη για προστασία της ανθρώπινης ζωής με ισχυρά συστήματα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Την ανάγκη της εργασιακής ασφάλειας. Την ανάγκη να πρωτοστατήσουμε, ώστε η Ευρώπη να αποτελέσει όχι μόνο δύναμη αποτροπής, αλλά και δύναμη ειρήνης και σταθερότητας. Την ανάγκη να βρούμε μια ισορροπία στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, που να προστατεύει τα σύνορα αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα απέναντι σε λογικές ξενοφοβίας. Και, τέλος, την ανάγκη να προωθήσουμε τη δίκαιη μετάβαση στην πράσινη ατζέντα, με τρόπο που δεν θα ρίχνει τα μεγαλύτερα βάρη στους πολίτες, αλλά σε όσους κατέχουν τον πλούτο και ταυτόχρονα μολύνουν περισσότερο τον πλανήτη.

Υπάρχει μια βασική προϋπόθεση για να γίνουν πειστικές και να υλοποιηθούν αυτές οι πολιτικές: η αποφασιστική, όσες συγκρούσεις κι αν χρειαστούν, φορολόγηση του μεγάλου πλούτου. Αν αυτό δεν αποτελέσει ξεκάθαρα την πρωταρχική επιδίωξη των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων, δεν θα καταφέρουν ούτε να διαφοροποιηθούν από τη Δεξιά ούτε να δημιουργήσουν μια ρεαλιστική προσδοκία εναλλακτικής διακυβέρνησης, που θα αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων.

Κρίσιμο, τέλος, ζήτημα για την Αριστερά των συμμαχιών, των μετώπων, της συμπόρευσης όταν αυτό επιβάλλουν οι ανάγκες, είναι η διεθνής συνεργασία και ο συντονισμός για τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, απέναντι στις αυταρχικές και εθνικιστικές πολιτικές, που διαβρώνουν τις δημοκρατίες μας και οδηγούν τις κοινωνίες σε επικίνδυνους δρόμους. Είναι αδιανόητο σήμερα να συντονίζουν τη δράση τους σε διεθνές επίπεδο οι δυνάμεις του φασισμού, του εθνικισμού και του μίσους και όχι οι αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις. Είναι αδιανόητο όσοι αντιλαμβάνονται τον κόσμο μας με περίκλειστα σύνορα και επιθυμούν να υπερισχύσουν οι δικές τους πατρίδες να συντονίζονται και η Αριστερά, που αγωνίζεται για μια παγκόσμια κοινωνία δικαιοσύνης, για την άρση της εκμετάλλευσης, την παγκόσμια ειρήνη, τον ουμανισμό, να παραμένει περίκλειστη, διασπασμένη, να μη συντονίζεται, ούτε καν να συζητά, εντός αλλά και εκτός συνόρων.

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, έναν νέο προοδευτικό πατριωτισμό, θεμελιωμένο στις αξίες της δικαιοσύνης και της προόδου, που να αξιοποιεί με βιώσιμο τρόπο τις εθνικές μας δυνατότητες και τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα σε ανθρώπινο δυναμικό και φυσικούς πόρους, παράλληλα με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην ψηφιακή μας εποχή. Και ταυτόχρονα έναν νέο διεθνισμό, για τον συντονισμό της δράσης μας, σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και οικονομία. Ένα νέο όραμα και ένα νέο διεθνές κίνημα.

Μια ηθική, κοινωνική και πολιτική πρωτοβουλία, που θα διατρέχει όλα τα προοδευτικά κινήματα, θα απαντά στην ακροδεξιά δημαγωγία και θα δίνει κίνητρο στους πολίτες να αγωνιστούν για έναν καλύτερο κόσμο, δίνοντας νόημα και υπόσταση στη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη.

Η πολιτική που δεν ακουμπά τον μεγάλο πλούτο δεν μειώνει τα ελλείμματα, αλλά αναδιανέμει τον πλούτο προς τα πάνω. Δεν προστατεύει τη δημοκρατία, αλλά ανοίγει την πόρτα στους εχθρούς της. Η άνοδος της Άκρας Δεξιάς δεν είναι τυχαίο φαινόμενο, είναι συνέπεια ενός συστήματος που προσποιείται ότι είναι τεχνοκρατικό, ενώ είναι βαθιά ιδεολογικό. Ενός συστήματος ιδιοτέλειας των λίγων και υποτέλειας των πολλών, που έχασε την εμπιστοσύνη των εργαζομένων, της νεολαίας και της μεσαίας τάξης, το οποίο οφείλουμε να πολεμήσουμε και να ανατρέψουμε.

Για μας, όπως και για τους αριστερούς και προοδευτικούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, πιστεύω ότι ήρθε ο καιρός για μια νέα ανάγνωση της πραγματικότητας, με στόχο να την αλλάξουμε. Να γίνουμε καταλύτης σε ένα νέο κοινωνικό και πολιτικό κύμα, που θα συνενώσει αποτελεσματικά τα πολύχρωμα κινήματα αντίστασης και με πυξίδα τις ανάγκες της πατρίδας θα δώσει κίνητρο, έμπνευση, εναλλακτική στους κουρασμένους πολίτες. Σε έναν νέο προοδευτικό πατριωτισμό, με χαρακτηριστικά που θα δίνουν απάντηση στις προκλήσεις και τους κινδύνους της εποχής μας. Απέναντι σε πολιτικές και πρακτικές που οξύνουν τις ανισότητες και το άδικο.

Ένας νέος πατριωτισμός στην Ελλάδα, αλλά και ένας νέος διεθνισμός που θα συναντηθεί με αντίστοιχα κινήματα στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο. Στη βάση της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και του ουμανισμού. Αυτός είναι ένας στόχος για τον οποίο αξίζει τον κόπο να παλέψουμε. Και για όσους θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο, ότι δεν υπάρχει εναλλακτική, ότι όποιος σκέφτεται ένα μέλλον ελευθερίας, δικαιοσύνης και ασφάλειας για όλους, κινείται στον χώρο του ονείρου, μια υπενθύμιση: Η Ιστορία έχει αποδείξει ότι ένας λαός που σταματά να ονειρεύεται το καλύτερο είναι ένας λαός έτοιμος να αποδεχτεί το χειρότερο.

 

 

newsbomb.gr