Κρήτη: Η μόνη περιοχή με ευρεία ξηρασία και στα δύο στρώματα υπεδάφους!

Tις συνθήκες ξηρασίας στην Ελλάδα κατά την 10η Νοεμβρίου 2025, παρουσιάζει η ομάδα METEO του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Η ανάλυση βασίζεται στην απόκλιση της υγρασίας των στρωμάτων υπεδάφους από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα σε δύο στρώματα:

το επιφανειακό στρώμα 7-28 εκατοστών, όπου η υγρασία εδάφους διαμορφώνεται κυρίως από τις μετεωρολογικές συνθήκες των τελευταίων εβδομάδων

το βαθύτερο στρώμα 28-100 εκατοστών, το οποίο έχει μεγαλύτερη αδράνεια στις μεταβολές του καιρού και αντικατοπτρίζει τις συνθήκες των τελευταίων μηνών

Οπως αναφέρουν οι Γ. Φραγκουλίδης, Κ. Λαγουβάρδος και Β. Κοτρώνη, με βάση τα δεδομένα εδαφικής υγρασίας της υπηρεσίας Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζουμε τον κανονικοποιημένο δείκτη εδαφικής υγρασίας (SSMI) λαμβάνοντας υπόψη τις τωρινές συνθήκες καθώς και αυτές κατά την περίοδο αναφοράς 1991-2020.

Στη συνέχεια, ανάλογα με την τιμή του δείκτη αυτού κατατάσσουμε την ξηρασία στα επίπεδα 1 έως 5, τα οποία με τη σειρά υποδηλώνουν ήπια, μέτρια, σημαντική, έντονη και ακραία ξηρασία.

Μετά τον ψυχρότερο του κανονικού και ιδιαίτερα βροχερό Οκτώβριο καθώς και τα επεισόδια βροχοπτώσεων κατά το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου, η υγρασία εδάφους και των δύο στρωμάτων είχε εμφανή άνοδο σε σχέση με τις αρχές Οκτωβρίου.

Η συσσώρευση υγρασίας είναι ιδιαίτερα εμφανής στο πιο επιφανειακό υπό εξέταση στρώμα υπεδάφους (7-28 εκ.), που όπως είπαμε αποκρίνεται πιο άμεσα στις μετεωρολογικές συνθήκες. Στο στρώμα αυτό, το σύνολο της χώρας πλην του μεγαλύτερου μέρους της Κρήτης βρίσκεται σε συνθήκες πλεονάσματος υγρασίας (Εικόνα 1).

Όσον αφορά το βαθύτερο στρώμα (28-100 εκ.), έχουμε επίσης αύξηση της υγρασίας εδάφους σε μεγάλο μέρος της χώρας. Ωστόσο, λόγω της μεγαλύτερης αδράνειας του στρώματος αυτού, σε συνθήκες ήπιας έως έντονης ξηρασίας (επίπεδα 1 έως 4) βρίσκεται η Κρήτη και σε συνθήκες ήπιας ή μέτριας ξηρασίας (επίπεδα 1 και 2) βρίσκεται μεγάλο μέρος της Αττικής, της Εύβοιας, της ανατολικής Μακεδονίας και των νησιών του Αιγαίου.

Εικόνα 1. Επίπεδα ξηρασίας στην Ελλάδα κατά την 10η Νοεμβρίου 2025 στα στρώματα υπεδάφους 7-28 εκ. (αριστερά) και 28-100 εκ. (δεξιά). Οι περιοχές που βρίσκονται σε κατάσταση σχετικής ξηρασίας είναι χρωματισμένες σύμφωνα με την 5-βάθμια κλίμακα στο άνω δεξιά άκρο του χάρτη. Περιοχές όπου η εδαφική υγρασία είναι σημαντικά πάνω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα απεικονίζονται με πράσινο, ενώ περιοχές με εδαφική υγρασία κοντά στην μέση τιμή απεικονίζονται με άσπρο.

Η περιεκτικότητα σε νερό στα στρώματα αυτά του υπεδάφους είναι κρίσιμα για την ανάπτυξη και απόδοση πολλών γεωργικών καλλιεργειών και αντικατοπτρίζει την επίδραση του υετού, την εξατμισοδιαπνοής και της απορροής/διήθησης νερού στο έδαφος σε ένα σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα.

Όταν η εδαφική υγρασία σε αυτά είναι αρκετά κάτω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα μιας συγκεκριμένης περιοχής, αυτό συνεπάγεται συνθήκες (σχετικής) ξηρασίας και άρα παρατεταμένο υδατικό στρες για τις καλλιέργειες.

Όπως προαναφέρθηκε, τα επίπεδα ξηρασίας αυτά έχουν σχετική και όχι απόλυτη έννοια. Αντικατοπτρίζουν την κατάσταση του εδάφους σε σχέση με τις μέσες συνθήκες της περιόδου αναφοράς (1991-2020).

Για παράδειγμα, αν η εδαφική υγρασία είναι αρκετά χαμηλή για τα δεδομένα μιας περιοχής την συγκεκριμένη περίοδο του έτους, τότε ενδέχεται να έχουμε έως και επίπεδο 5 ξηρασίας (ακραία ξηρασία) χωρίς να είναι τελείως ξερό το έδαφος. Παρομοίως, αν η εδαφική υγρασία είναι ιδιαίτερα χαμηλή σε απόλυτο βαθμό, αλλά σε κανονικά για την εποχή επίπεδα, τότε έχουμε κανονικές συνθήκες ξηρασίας (ο δείκτης SSMI είναι ελαφρώς αρνητικός ή θετικός).

Στις περιπτώσεις όπου ο δείκτης SSMI είναι σημαντικά θετικός τότε έχουμε σχετικό πλεόνασμα υγρασίας στο έδαφος. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ελλείψει επιτόπιων παρατηρήσεων οι τιμές εδαφικής υγρασίας αποτελούν εκτίμηση εξειδικευμένου μοντέλου για την επιφάνεια της Γης (ERA5-Land) και κατά τόπους ενδέχεται να υπάρχουν αποκλίσεις από τις πραγματικές συνθήκες.