Στην οικία Μεταξά «γεννήθηκε» το ΟΧΙ – Η νύχτα που άλλαξε την πορεία της Ελλάδας

Στην ιστορική οικία του Ιωάννη Μεταξά στην Κηφισιά, εκεί όπου τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 γράφτηκε μια από τις πιο καθοριστικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας, βρέθηκε η κάμερα του ΕΡΤnews.

Η Ιωάννα Φωκά, εγγονή του τότε πρωθυπουργού, ξενάγησε το συνεργείο στο σπίτι «όπου ακούστηκε το “ΟΧΙ” προς τον Ιταλό πρέσβη Εμανουέλε Γκράτσι», ανασύροντας μνήμες μιας νύχτας που άλλαξε την πορεία του έθνους.

Όπως περιέγραψε, ο Ιωάννης Μεταξάς είχε πλήρη επίγνωση του επερχόμενου κινδύνου. «Περίμενε από καιρό την επίσκεψη του Γκράτσι», ανέφερε η κ. Φωκά, υπενθυμίζοντας ότι ο παππούς της είχε προβλέψει την ιταλική επίθεση ήδη μετά την κατάληψη της Αλβανίας από τον Μουσολίνι το 1939 και τη βύθιση της “Έλλης” τον Δεκαπενταύγουστο του 1940.

Η κρίσιμη συνάντηση έγινε τα ξημερώματα της Δευτέρας, 28 Οκτωβρίου. «Ο Μεταξάς κοιμόταν όταν χτύπησε η πόρτα. Ο φύλακας τον ειδοποίησε πως τον ζητούσε ο Γάλλος πρέσβης, όμως ήταν ο Ιταλός. Τον υποδέχθηκε ο ίδιος στην είσοδο και τον οδήγησε στο μικρό σαλόνι. Οι δύο άνδρες ήταν οι μόνοι παρόντες εκείνη τη νύχτα», εξιστόρησε η εγγονή του.

Λίγο μετά τις 03:00 π.μ., ο Ιταλός πρέσβης Εμανουέλε Γκράτσι επέδωσε στον Έλληνα πρωθυπουργό το τελεσίγραφο του Μουσολίνι, με το οποίο η Ρώμη απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την ελληνοαλβανική μεθόριο για την κατάληψη «στρατηγικών σημείων» της χώρας — λιμανιών, αεροδρομίων και υποδομών — στο πλαίσιο των επιχειρήσεων στην Αφρική.

Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του ίδιου του Γκράτσι, ο Μεταξάς διάβασε το κείμενο «με δάκρυα στα μάτια» και απάντησε στα γαλλικά τη φράση που έμεινε στην Ιστορία: «Alors, c’est la guerre» — «Λοιπόν, έχουμε πόλεμο». Η συζήτηση κράτησε μόλις οκτώ λεπτά.

Αμέσως μετά, ο Μεταξάς επικοινώνησε με τον βασιλιά Γεώργιο Β΄, τον Άγγλο πρέσβη και συγκάλεσε το Υπουργικό Συμβούλιο στις 04:00 τα ξημερώματα, όπου δήλωσε με αποφασιστικότητα:

«Κύριοι, έχουμε πόλεμο. Είστε ελεύθεροι να υπογράψετε ή όχι τα διατάγματα της επιστράτευσης».
Έπειτα, έκανε τον σταυρό του και πρόσθεσε:
«Ο Θεός σώζει την Ελλάδα».

Η κ. Φωκά στάθηκε, επίσης, στη διορατικότητα και την κοινωνική πολιτική του Μεταξά πριν από τον πόλεμο, επισημαίνοντας ότι είχε μεριμνήσει για εργάτες, αγρότες και παιδιά, ιδρύοντας το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ) και εφαρμόζοντας προγράμματα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας που άφησαν βαθύ αποτύπωμα στην ελληνική κοινωνία.