Στην Ιταλία ζουν ακόμα «απόγονοι» Κρητών που μιλούν ελληνικά από τη Μινωική εποχή!

Στη νότια πλευρά της πόλης Λέτσε, στην Ιταλία, βρίσκεται μια μικρή αλλά ιστορικά ανεκτίμητη κοινότητα: το Castrignano dei Greci. Πρόκειται για έναν τόπο που διατηρεί ζωντανό έναν μοναδικό γλωσσικό και πολιτιστικό θησαυρό, καθώς οι κάτοικοί του μιλούν ακόμα μια ελληνική διάλεκτο, απομεινάρι αιώνων παρουσίας του ελληνικού στοιχείου στη Νότια Ιταλία.

Σύμφωνα με την παράδοση, η κωμόπολη ιδρύθηκε από Κρήτες που έφτασαν στην περιοχή ήδη από τη Μινωική εποχή. Από τον 8ο αιώνα π.Χ., η Σικελία και η Κάτω Ιταλία αποτέλεσαν πεδίο έντονης αποικιακής δραστηριότητας των αρχαίων Ελλήνων, και τα ίχνη αυτής της παρουσίας παραμένουν ακόμη ζωντανά μέσα από τη γλώσσα, τη μουσική και τα έθιμα των Γκρεκάνων — των ελληνόφωνων κατοίκων της περιοχής που είναι γνωστή ως Grecia Salentina.

Η γλώσσα και ο πολιτισμός των Γκρεκάνων

Η γρεκάνικη διάλεκτος, που μιλούν οι κάτοικοι της Castrignano dei Greci και των γύρω χωριών, αποτελεί ένα μοναδικό γλωσσικό φαινόμενο. Είναι πλούσια σε αρχαϊσμούς, έχει πολύπλοκη σύνταξη και διατηρεί εκφράσεις και λέξεις που παραπέμπουν ευθέως στην αρχαία ελληνική. Πέρα όμως από τη γλώσσα, οι Γκρεκάνοι ξεχωρίζουν για τα ήθη, τα έθιμα και τη μουσική τους, που φέρουν αναμφίβολα τη σφραγίδα της ελληνικής παράδοσης.

Η διαφωνία των επιστημόνων

Η καταγωγή των ελληνόφωνων πληθυσμών της περιοχής αποτελεί σημείο αντιπαράθεσης ανάμεσα σε ιστορικούς και γλωσσολόγους.
Μια μερίδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι οι κάτοικοι είναι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων αποίκων, ενώ άλλοι θεωρούν πως πρόκειται για απογόνους Βυζαντινών που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή από τον 6ο έως τον 12ο αιώνα μ.Χ., μεταφέροντας μαζί τους τη γλώσσα και τα πολιτιστικά τους στοιχεία από την Πελοπόννησο και άλλες περιοχές του ελληνικού χώρου.

Castrignano dei Greci – Το «Καστράκι των Ελλήνων»

Το όνομα του οικισμού σημαίνει «Το Καστράκι των Ελλήνων» και αντικατοπτρίζει πλήρως τη ρίζα και την ταυτότητά του. Βρίσκεται μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από το Martano και έχει περίπου τέσσερις χιλιάδες κατοίκους.
Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλά επώνυμα της περιοχής, όπως το Καντιώτης, συνδέονται με την Κάντια (Κρήτη), κάτι που ενισχύει την παράδοση για κρητική καταγωγή των πρώτων κατοίκων.

Κεντρικό αξιοθέατο της πόλης αποτελεί η αναστυλωμένη κρύπτη του Αγίου Ονούφριου, που βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού. Εκεί σώζεται ελληνική επιγραφή του 1237, καθώς και ίχνη αγιογραφιών, τεκμήρια της διαχρονικής ελληνικής παρουσίας.

Ο αγώνας για τη διάσωση της διαλέκτου

Ένας από τους πιο σημαντικούς υπερασπιστές της γλώσσας ήταν ο Άντζελο Κοτάρντο, Ιταλός φιλόλογος και κάτοικος της περιοχής, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στη διάσωση της γρεκάνικης διαλέκτου. Με προσωπικές προσπάθειες κατάφερε να εξασφαλίσει ειδική άδεια από την ιταλική κυβέρνηση ώστε να διδάσκει τη γλώσσα στα σχολεία της περιοχής και στα γειτονικά χωριά.

Χάρη σε αυτή την πρωτοβουλία, η ελληνική διάλεκτος εξακολουθεί να διδάσκεται μέχρι σήμερα στην Grecia Salentina, ενώ από το 1977 λειτουργεί στην περιοχή και Κέντρο Κοινωνικών Σπουδών, όπου διδάσκονται η γλώσσα και η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού.

Το Castrignano dei Greci αποτελεί έτσι ένα ζωντανό παράδειγμα πολιτιστικής συνέχειας, έναν σύνδεσμο μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, που διαφυλάσσει και προβάλλει τη μακραίωνη ελληνική κληρονομιά μέσα από τη γλώσσα, τη μνήμη και τον πολιτισμό.