Ναυτιλία στην Ευρώπη: Έρχεται ο πρώτος «λογαριασμός άνθρακα» 2,9 δισ. δολαρίων από το EU ETS

Η ναυτιλιακή βιομηχανία της Ευρώπης βρίσκεται αντιμέτωπη με τον πρώτο οικονομικό «λογαριασμό» από την ένταξή της στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS), το βασικό εργαλείο της Ένωσης για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, που εφαρμόζει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Στο επίκεντρο βρίσκεται η πλατφόρμα MRV (Monitoring, Reporting and Verification) της ΕΕ, το σύστημα παρακολούθησης, αναφοράς και επαλήθευσης εκπομπών που θεσπίστηκε ειδικά για τη ναυτιλία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Drewry ιδιωτική εταιρεία έρευνας και συμβουλευτικών υπηρεσιών στον τομέα της ναυτιλίας με έδρα το Λονδίνο, που παρέχει πληροφορίες για την αγορά, συμβουλευτικές υπηρεσίες και ανάλυση του τομέα σε ναυτιλιακές εταιρείες, περίπου 13.000 πλοία υπέβαλαν τα δεδομένα εκπομπών τους για το 2024, όπως ορίζουν οι κατευθυντήριες γραμμές.

Οι καταγεγραμμένες εκπομπές ανήλθαν σε 90 εκατ. τόνους CO₂, ποσότητα που θα πρέπει να καλυφθεί με την παράδοση του 40% των αντίστοιχων δικαιωμάτων εκπομπών (EUA) έως την 30ή Σεπτεμβρίου 2025.

Η αύξηση κατά περίπου 14% σε σχέση με το 2023 αποδίδεται σε γεωπολιτικούς παράγοντες που ανάγκασαν μεγάλο αριθμό πλοίων να παρακάμψουν τη Διώρυγα του Σουέζ, ακολουθώντας μακρύτερες διαδρομές μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει ο κλάδος των containerships, που αν και αντιπροσωπεύει μόλις το 16% του αριθμού των πλοίων και το 21% της χωρητικότητας, ευθύνεται για το 34% των συνολικών εκπομπών.

Με την τρέχουσα τιμή των EUA στα 70 ευρώ, η Drewry υπολογίζει ότι η ναυτιλιακή βιομηχανία θα κληθεί να πληρώσει περί τα 2,9 δισ. δολάρια το φθινόπωρο του 2025.

Μετά το τέλος της μεταβατικής περιόδου το 2026 και την πλήρη εφαρμογή του μέτρου, το ετήσιο κόστος εκτιμάται ότι θα εκτοξευθεί στα 7,5 δισ. δολάρια.

Κατά μέσο όρο, κάθε πλοίο RoPax ή επιβατηγό θα καταβάλει περίπου 1 εκατ. δολάρια ετησίως, ενώ για τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων το αντίστοιχο ποσό διαμορφώνεται στις 500.000 δολάρια.

Αντιμέτωπες με το αυξημένο κόστος, οι ναυτιλιακές εταιρείες που προσεγγίζουν λιμάνια της ΕΕ επιταχύνουν τις επενδύσεις σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, αξιοποιούν βιώσιμα βιοκαύσιμα, δρομολογούν πλοία που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα και εφαρμόζουν προηγμένα αντιρρυπαντικά και χαμηλής τριβής χρώματα, με στόχο τη μείωση των εκπομπών και τη συμμόρφωση με το νέο αυστηρό πλαίσιο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να ευθυγραμμίσει τους κανόνες της με το αναμενόμενο πλαίσιο Net Zero του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού ΙΜΟ μετά την πιθανή υιοθέτησή του τον Οκτώβριο του 2025 προκειμένου να μην υπάρχει διπλή επιβάρυνση.

Επισημαίνεται ότι μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων και δύσκολων συμβιβασμών, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) κατέληξε τον Απρίλιο του 2025 σε συμφωνία για το κανονιστικό πλαίσιο Net-Zero Framework (NZF), που θέτει τις βάσεις για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα πλοία.

Το νέο πλαίσιο, εφόσον υιοθετηθεί επισήμως τον Οκτώβριο του 2025, θα αποτελέσει το πρώτο παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης εκπομπών για έναν ολόκληρο κλάδο, εισάγοντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» στη ναυτιλία.

Κομβικό στοιχείο του NZF είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στο πλοίο να ανακτήσει τυχόν κόστη συμμόρφωσης από τον φορέα που ασκεί την εμπορική εκμετάλλευσή του, δηλαδή εκείνον που καθορίζει το καύσιμο, το φορτίο, τη διαδρομή ή/και την ταχύτητα.

Η διάταξη αυτή αναμένεται να περιορίσει το οικονομικό βάρος στους πλοιοκτήτες και να κατανείμει την ευθύνη πιο δίκαια στην αλυσίδα των θαλάσσιων μεταφορών.

Η συμφωνία θεωρείται ορόσημο για την παγκόσμια ναυτιλία, αλλά και ένα δύσκολο στοίχημα, καθώς η πορεία προς την απανθρακοποίηση απαιτεί σημαντικές επενδύσεις, τεχνολογική καινοτομία και συνεργασία σε διεθνές επίπεδο.

Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS): Οι υποχρεώσεις και το κόστος για τη ναυτιλία

Σημειώνεται ότι από το 2024 η ναυτιλία εντάσσεται στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS), επιβάλλοντας για πρώτη φορά στις ναυτιλιακές εταιρείες την υποχρέωση να πληρώνουν για μέρος των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που παράγουν τα πλοία τους.

Σύμφωνα με το νέο καθεστώς, οι εταιρείες που διαχειρίζονται πλοία άνω των 5.000 GT και προσεγγίζουν ευρωπαϊκά λιμάνια πρέπει να παρακολουθούν και να καταγράφουν τις εκπομπές τους μέσω της πλατφόρμας MRV, να υποβάλλουν επαληθευμένα στοιχεία έως τις 31 Μαρτίου κάθε έτους και να παραδίδουν ισοδύναμο αριθμό δικαιωμάτων εκπομπών (EUAs) έως τις 30 Απριλίου.

Η εφαρμογή θα είναι σταδιακή: το 2025 οι εταιρείες θα πληρώσουν για το 40% των εκπομπών του 2024, το 2026 για το 70% των εκπομπών του 2025 και από το 2027 για το 100% των εκπομπών. Το μέτρο καλύπτει το σύνολο των εκπομπών από ταξίδια μεταξύ ευρωπαϊκών λιμένων, το 50% των εκπομπών από διεθνή ταξίδια προς ή από την ΕΕ και το 100% των εκπομπών κατά την παραμονή στα λιμάνια της Ένωσης.

Οι παραβάτες αντιμετωπίζουν πρόστιμο 100 ευρώ ανά τόνο CO₂ που δεν καλύπτεται, καθώς και την υποχρέωση παράδοσης των ελλειπόντων δικαιωμάτων την επόμενη χρονιά.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ