Σάλος με το νέο “Εξοικονομώ”: Το ΤΕΕ Ανατολικής Κρήτης μιλά για αποκλεισμό, αδιαφάνεια και στήριξη ολιγοπωλίων

Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας Τμήμα Ανατολικής Κρήτης, με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην κοινωνία, την τοπική οικονομία και το τεχνικό δυναμικό της χώρας, παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προβληματισμό τη συζήτηση που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα σχετικά με την αναμόρφωση του πλαισίου σχεδιασμού και υλοποίησης των προγραμμάτων «Εξοικονομώ», στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ).

Οι πληροφορίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας και η διαμορφούμενη πρόταση περί ανάθεσης της υλοποίησης των δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας σχεδόν αποκλειστικά σε ιδιώτες παρόχους ενέργειας μέσω συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης, εγείρουν σοβαρές ενστάσεις. Μια τέτοια κατεύθυνση υποβαθμίζει τον ρόλο των μηχανικών, των μελετητών και των τεχνικών γραφείων και ουσιαστικά περιθωριοποιεί χιλιάδες ελεύθερους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται σε όλη την ελληνική επικράτεια.

Η εμπειρία των προηγούμενων ετών έχει δείξει ότι το υφιστάμενο μοντέλο, με άμεση εμπλοκή των μηχανικών και καθοριστικό ρόλο του ΤΕΕ στον έλεγχο, στη διαφάνεια και στη διαχείριση των έργων, λειτούργησε αποτελεσματικά. Υλοποιήθηκαν δεκάδες χιλιάδες παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης με θετικό περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι τα προγράμματα αυτά αποτέλεσαν, ιδίως σε περιόδους κρίσης, ανάχωμα στην επαγγελματική απαξίωση και στην ανεργία χιλιάδων συναδέλφων μηχανικών.

Με δεδομένο ότι η ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος της χώρας παραμένει εθνικός και ευρωπαϊκός στόχος πρώτης προτεραιότητας, θεωρούμε ότι κάθε νέα πρόταση σχεδιασμού θα πρέπει:

• Να διασφαλίζει τη διαφάνεια, την πολυφωνία και την ποιοτική αναβάθμιση της εφαρμογής.
• Να ενισχύει τη συμμετοχή του τεχνικού κόσμου, όχι να την περιορίζει.
• Να εξασφαλίζει δίκαιη πρόσβαση και ίσους όρους ανταγωνισμού, ιδίως για τους μικρούς επαγγελματίες.
• Να προβλέπει ουσιαστικό ρόλο για τους θεσμικούς επιστημονικούς φορείς.

Αντίθετα, το υπό διαμόρφωση σχήμα με κυρίαρχο ρόλο των ενεργειακών παρόχων (τύπου ESCO) δημιουργεί σοβαρά προβλήματα για τις εξής κρίσιμες πτυχές:

• Η προβλεπόμενη ρύθμιση προσβάλλει άμεσα και ουσιαστικά τη συνταγματικά κατοχυρωμένη οικονομική και επαγγελματική ελευθερία των μηχανικών (άρθρα 5 και 22 του Συντάγματος), καθώς περιορίζει αναιτιολόγητα και χωρίς νόμιμη βάση το αντικείμενο άσκησης του επαγγέλματός μας. Επί της ουσίας, αποκλείεται ένα μεγάλο μέρος των επαγγελματιών του κλάδου από τη δυνατότητα συμμετοχής στα προγράμματα «Εξοικονομώ», γεγονός που οδηγεί σε αδικαιολόγητη συρρίκνωση του επαγγελματικού τους πεδίου. Επίσης, παραβιάζονται νομοθεσίες περί ΠΔ 99/2018 – Επαγγελματικά Δικαιώματα Διπλωματούχων Μηχανικών, πολεοδομική νομοθεσία, ενεργειακών επιθεωρήσεων, ΚΕΝΑΚ και ενεργειακών ελεγκτών.
• Η επιλογή περιορισμού της πρόσβασης στις δράσεις αυτές ενδέχεται να συνιστά μορφή αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς αποκλείει από τη διαδικασία τους ανεξάρτητους μελετητές και κατασκευαστές που διαθέτουν σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία. Η ρύθμιση αυτή δύναται να προσβληθεί ενώπιον των ευρωπαϊκών οργάνων, καθώς δεν τεκμηριώνεται επαρκώς η εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος. Είναι πολύ πιθανό, στο προσεχές διάστημα, να απαιτηθεί επιστροφή στο προηγούμενο μοντέλο των «Εξοικονομώ», αφού πρώτα καταγραφούν απώλειες κοινοτικών πόρων και μείωση της συμμετοχής του κοινού.
• Ο κατασκευαστικός κλάδος, καθώς και οι τοπικές αγορές, στηρίζονταν σημαντικά στα προγράμματα “Εξοικονομώ”. Με τη νέα δομή, τα διαθέσιμα κονδύλια συγκεντρώνονται σε ελάχιστους παρόχους ή εταιρείες, αποκλείοντας την πλειονότητα των μικρών και μεσαίων επαγγελματιών. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: ωφελείται πράγματι το δημόσιο συμφέρον ή ενισχύονται συγκεκριμένα ιδιωτικά συμφέροντα;
• Η διασφάλιση της ποιότητας των παρεμβάσεων δεν μπορεί να αφεθεί αποκλειστικά στους παρόχους ενέργειας. Ποιος θα ελέγχει την τήρηση των τεχνικών προδιαγραφών; Ποιος θα προστατεύει τον πολίτη από υπερβολικές ή αναληθείς υποσχέσεις ενεργειακής απόδοσης; Ο υφιστάμενος σχεδιασμός ενέχει σοβαρούς κινδύνους ως προς τη διαφάνεια, την ποιότητα και την ουσία των παρεμβάσεων.
• Το ΤΕΕ, οι μηχανικοί και γενικότερα ο τεχνικός κόσμος της χώρας αποτελούν τον βασικό εγγυητή της ποιότητας στην υλοποίηση των έργων. Αποκλείοντάς τους, διακυβεύεται η τεχνική επάρκεια και η αξιοπιστία των παρεμβάσεων.
• Το πρόγραμμα “Εξοικονομώ” μετατρέπεται σταδιακά από δημόσια επιδοτούμενη δράση σε εργαλείο ιδιωτικής χρηματοδότησης, με τη δημόσια συμμετοχή να υποχωρεί και την ιδιωτική επιβάρυνση των πολιτών να αυξάνεται.
• Η νέα κατεύθυνση ενέχει σοβαρούς κινδύνους για τη διαφάνεια και την αξιοπιστία του προγράμματος, ενώ απειλεί άμεσα την τοπική μικρομεσαία επιχειρηματικότητα. Ο υγιής ανταγωνισμός και η πολυφωνία περιορίζονται υπέρ ελαχίστων οικονομικών φορέων.
• Στους παρόχους ενέργειας ενυπάρχει δομική σύγκρουση συμφερόντων, καθώς από τη μία επιδιώκουν αύξηση των κερδών τους μέσω της κατανάλωσης ενέργειας, ενώ από την άλλη εμφανίζονται ως εγγυητές της ενεργειακής εξοικονόμησης. Αυτή η διπλή ιδιότητα δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα ως προς την αντικειμενικότητα και την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων.
• Με τον τρόπο αυτό, υπονομεύεται ο βασικός σκοπός του προγράμματος “Εξοικονομώ”, που είναι η ουσιαστική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και η ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων.

Ειδικά δε για τις αλλαγές στη διαβάθμιση των Ενεργειακών Επιθεωρητών, θεωρούμε ότι θα πρέπει να επανεξεταστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του επαγγέλματος και να επιτραπεί η ισότιμη συμμετοχή νέων και παλαιότερων επαγγελματιών, ιδιαίτερα αυτών που εργάζονται στην περιφέρεια.

Με βάση όλα τα παραπάνω, ζητούμε:

• Τη διατήρηση του υφιστάμενου θεσμικού ρόλου του ΤΕΕ στη διαχείριση και τον τεχνικό έλεγχο των προγραμμάτων.

• Την ενίσχυση της ελευθερίας επιλογής του πολίτη και της διαφάνειας στις διαδικασίες.

• Τη διατήρηση της δυνατότητας συμμετοχής όλων των πιστοποιημένων μηχανικών.

• Τη διαβούλευση με τους θεσμικούς φορείς (ΤΕΕ, Σύλλογοι) πριν από κάθε κρίσιμη αλλαγή.

• Την άμεση αναθεώρηση και απόσυρση κάθε απόφασης ή σχεδιασμού που περιορίζει τη συμμετοχή του τεχνικού κόσμου και μεταφέρει τον έλεγχο και την υλοποίηση των προγραμμάτων αποκλειστικά στους παρόχους ενέργειας.

• Ανάκληση του Οδικού Χάρτη για την Εξοικονόμηση Ενέργειας στα Κτήρια (Υ.Α.Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΕΠΕΑ/78489/637ΦΕΚ 3686, 15/07/2025), & της Υ.Α. ΥΠΕΝ/ΣΕΝΕ/17806/1085/2025  ΦΕΚ 1228/Β/12-3-2025 του Μητρώου Ενεργειακών Επιθεωρητών.

Τα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας δεν μπορούν να είναι πεδίο δοκιμών κλειστών επιχειρηματικών σχεδίων. Είναι μοχλός δίκαιης ανάπτυξης, περιβαλλοντικής αναβάθμισης και επαγγελματικής επιβίωσης για δεκάδες χιλιάδες επιστήμονες και επαγγελματίες. 

Το ΤΕΕ/ΤΑΚ δηλώνει την πρόθεσή του να συνεισφέρει δημιουργικά σε κάθε διαβούλευση, με τεκμηριωμένες προτάσεις και εμπειρία, και να υποστηρίξει κάθε λύση που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και ενδυναμώνει το ρόλο του τεχνικού κόσμου.