Η σκοτεινή προέλευση της γάτας: Από τις θυσίες στην Αίγυπτο στο σπίτι μας

Η ιστορική μας σχέση με τις γάτες αποδεικνύεται πολύ πιο σκοτεινή – και λιγότερο ρομαντική – απ’ ό,τι υπέθεταν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες. Δύο πρόσφατες έρευνες φέρνουν στο φως νέα δεδομένα που ανατρέπουν τη μέχρι τώρα αντίληψη ότι οι γάτες έγιναν κατοικίδια για να κυνηγούν τρωκτικά ή γιατί απλώς «ταίριαζαν» στην ανθρώπινη συντροφιά.

Η αρχή δεν ήταν… τρυφερή

Μέχρι πρότινος, η επικρατούσα θεωρία ήθελε τις Felis lybica, τις αφρικανικές αγριόγατες, να πλησιάζουν τα πρώτα νεολιθικά αγροκτήματα πριν από περίπου 9.000 χρόνια, ανταλλάσσοντας… ποντίκια με προστασία. Ωστόσο, η ομάδα του δρ. Σον Ντόχερτι από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ παρουσιάζει μια διαφορετική εκδοχή.

Η πραγματική εξημέρωση ξεκίνησε αργότερα

Η νέα μελέτη βασίστηκε σε ζωοαρχαιολογικά ευρήματα, γενετική ανάλυση και ραδιοχρονολόγηση αρχαίων οστών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, τα δείγματα από περιοχές όπως η Κύπρος, που είχαν θεωρηθεί ενδείξεις πρώιμης εξημέρωσης, ήταν στην πραγματικότητα παραπλανητικά. Οι γάτες σε αυτά τα δείγματα είχαν περισσότερα κοινά με άγρια υποείδη, και αρκετές χρονολογήσεις αποδείχθηκαν λανθασμένες λόγω της μετακίνησης μικρών οστών μέσα στο έδαφος.

Η εξημέρωση των γατών φαίνεται να ξεκινά στην αρχαία Αίγυπτο, γύρω στο 2000 π.Χ., και όχι νωρίτερα όπως πιστευόταν.

Γάτες και τελετουργικές θυσίες

Ο καθοριστικός παράγοντας που οδήγησε τις γάτες στην εξημέρωση δεν ήταν το κυνήγι αλλά η λατρεία της θεάς Μπαστέτ, στην οποία οι γάτες ήταν αφιερωμένες. Στην 1η χιλιετία π.Χ., οι Αιγύπτιοι εκτρέφουν μαζικά γάτες, αποκλειστικά για θρησκευτικές τελετές και μουμιοποίηση. Στους ναούς της εποχής, έχουν βρεθεί εκατομμύρια μουμιοποιημένες γάτες.

Στη Βικτωριανή εποχή, πολλές από αυτές μεταφέρθηκαν στη Βρετανία – όχι ως πολιτιστικά κειμήλια αλλά για να χρησιμοποιηθούν ως βιομηχανικό λίπασμα.

Γενετικές ενδείξεις – Πότε έφτασαν στην Ευρώπη

Μια δεύτερη έρευνα, με τη συμμετοχή του ίδιου επιστήμονα, ανέλυσε 87 γονιδιώματα γατών – τόσο αρχαίων όσο και σύγχρονων. Το πόρισμα: οι εξημερωμένες γάτες εμφανίζονται στην Ευρώπη τα τελευταία 2.000 χρόνια, όχι στη νεολιθική περίοδο όπως υποστήριζαν παλαιότερες θεωρίες.

Η επιλογή… υπακοής

Η σταδιακή επιλογή ηπιότερων συμπεριφορών, μέσω της μαζικής εκτροφής για λατρευτικούς σκοπούς, φαίνεται πως οδήγησε τελικά στη σύγχρονη οικόσιτη γάτα. Αντί για φυσική προσέγγιση με τον άνθρωπο, η γάτα πέρασε από ένα είδος τελετουργικής αιχμαλωσίας.

Η αλήθεια πίσω από το βλέμμα της γάτας

Όλα αυτά ενδεχομένως εξηγούν και τη συχνά ανεξάρτητη και αινιγματική στάση της γάτας απέναντι στον άνθρωπο. Ίσως δεν είναι «αχάριστη» – ίσως απλώς θυμάται τον ρόλο που της είχε επιβληθεί. Κι αν τελικά δεν μας «υπηρετεί», αλλά μας ανέχεται, ίσως αυτό να είναι γραμμένο στο γονιδίωμά της.

Οι δύο μελέτες βρίσκονται σε στάδιο προδημοσίευσης, ωστόσο αναμένεται να αλλάξουν σημαντικά την ιστορική μας κατανόηση για το πώς οι γάτες έγιναν μέρος της καθημερινότητάς μας.