Ευρώπη: Που βρίσκεται η μοναδική γλώσσα που δεν μιλιέται αλλού

Σε μια ήπειρο όπου κυριαρχούν οι Ινδοευρωπαϊκές γλώσσες — από τα ελληνικά και τις λατινογενείς, μέχρι τα σλαβικά και τα γερμανικά ιδιώματα — υπάρχει μια γλώσσα που μοιάζει να μην ανήκει πουθενά. Δεν μοιράζεται κοινές ρίζες, ούτε κοινό λεξιλόγιο, ούτε ιστορικούς δεσμούς με τις υπόλοιπες. Είναι η βασκική. Και παρ’ όλα αυτά, δεν είναι εισαγόμενη. Δεν έφτασε εκεί από κατακτήσεις ή μεταναστεύσεις. Ήταν πάντα εκεί.
Η βασκική γλώσσα, γνωστή ως Euskara, εξακολουθεί να μιλιέται στις πλαγιές των Πυρηναίων, στη μεθόριο Ισπανίας και Γαλλίας. Δεν συγκαταλέγεται σε καμία γνωστή γλωσσική οικογένεια — δεν είναι ρομανική, δεν είναι γερμανική, δεν είναι σλαβική, ούτε καν ινδοευρωπαϊκή. Οι γλωσσολόγοι την κατατάσσουν ως «απομονωμένη γλώσσα», ένα ζωντανό απομεινάρι μιας εποχής πριν από την εξάπλωση των Ινδοευρωπαίων στην Ευρώπη.
Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι οι Βάσκοι ίσως είναι απόγονοι των πρώτων κατοίκων της ηπείρου, προγενέστεροι των Κελτών, των Ρωμαίων και των Γερμανικών φύλων. Η γλώσσα τους, μολονότι μιλιέται εντός των ισπανικών συνόρων, δεν έχει καμία γλωσσική συγγένεια με τα ισπανικά. Οι ίδιοι αποκαλούν την πατρίδα τους “Euskal Herria”, δηλαδή «η χώρα της βασκικής γλώσσας». Στη βασκική, η Ισπανία λέγεται “Espainia” και η Γαλλία “Frantzia” — όμως το ίδιο το “Euskara” παραμένει ένα φαινόμενο εντελώς ξεχωριστό.
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, η επιβίωση της βασκικής δεν οφείλεται σε δύναμη ή αριθμούς, αλλά σε συλλογική βούληση και πολιτισμική επιμονή. Οι Βάσκοι αποφάσισαν να διατηρήσουν τη γλώσσα τους ζωντανή: την έκαναν επίσημη στην Αυτόνομη Βασκική Κοινότητα, την έβαλαν στα σχολεία, την εισήγαγαν στη δημόσια διοίκηση. Σήμερα, περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι την μιλούν.
Η βασκική είναι η μόνη γλώσσα στην Ευρώπη που έχει επιβιώσει χωρίς να συγγενεύει με καμία άλλη. Παρά τις σύγχρονες επιρροές, εξακολουθεί να αποτελεί γλωσσολογικό αίνιγμα. Η γραμματική της είναι ιδιόμορφη, το αριθμητικό της σύστημα λειτουργεί με εντελώς διαφορετική λογική, και οι ρηματικοί της τύποι εμφανίζουν δομές που δεν συναντώνται αλλού. Κάθε λέξη, κάθε σύνταξη, είναι σαν απολίθωμα μιας Ευρώπης που υπήρξε πριν από τη μνήμη της Ιστορίας.

