Το διεθνές μπλακ-άουτ στην Ιβηρική και οι συνέπειες της ιδιωτικοποίησης στον ενεργειακό τομέα

Μια γενικευμένη διακοπή ρεύματος που έπληξε πρόσφατα την Ισπανία και την Πορτογαλία επαναφέρει στο προσκήνιο τα κρίσιμα ερωτήματα γύρω από την ιδιωτικοποίηση των βασικών υποδομών και τη διαχείριση του ενεργειακού συστήματος.

Το περιστατικό, που προκάλεσε σοβαρές διαταραχές, ήρθε ως υπενθύμιση του πού μπορεί να οδηγήσει η εμπορευματοποίηση του δημοσίου συμφέροντος.

Μετά τη δεκαετία του 1980, η παγκόσμια στροφή προς το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο οδήγησε σε μαζική εκχώρηση δημόσιων υπηρεσιών και υποδομών σε ιδιώτες. Οι αλλαγές αυτές, που σε χώρες όπως η Ελλάδα κορυφώθηκαν κατά την περίοδο των μνημονίων, περιελάμβαναν τομείς όπως οι μεταφορές, οι τηλεπικοινωνίες, η ενέργεια, ακόμα και η υγειονομική και εκπαιδευτική περίθαλψη.

Η Ιβηρική Χερσόνησος δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Οι κρατικές δομές παραγωγής και μεταφοράς ενέργειας παραχωρήθηκαν σταδιακά σε ιδιωτικούς φορείς, με την προσδοκία αποδοτικότερης λειτουργίας και μείωσης κόστους. Αντί γι’ αυτό, η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει καταδείξει αύξηση τιμολογίων, υποβάθμιση υπηρεσιών και έλλειψη επενδύσεων σε κρίσιμες υποδομές.

Η πρόσφατη κατάρρευση του δικτύου ηλεκτροδότησης, που επηρέασε εκατομμύρια πολίτες, επιβεβαιώνει τις ανησυχίες αυτές. Η ισπανική κυβέρνηση, διά του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ, ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται για κυβερνοεπίθεση, ούτε για τεχνική υπερφόρτωση λόγω ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, διαψεύδοντας τα σενάρια που κυκλοφόρησαν από μερίδα μέσων ενημέρωσης.

Αντιθέτως, ο ίδιος δήλωσε ότι θα τεθούν υπόλογοι οι ιδιωτικοί διαχειριστές του συστήματος, προαναγγέλλοντας την ίδρυση κρατικής επιτροπής διερεύνησης, καθώς και δικαστική παρέμβαση για τη διαλεύκανση των αιτίων. Παρόμοια θέση εξέφρασε και η κυβέρνηση της Πορτογαλίας, μέσω του υπουργού Προεδρίας, Αντόνιο Λεϊτάο Αμάρο, ο οποίος ανέφερε ότι η αιτία εντοπίζεται στο δίκτυο μεταφοράς στην Ισπανία και όχι σε εξωτερική επίθεση.

Το πρόβλημα φαίνεται να είναι δομικό και μακροχρόνιο. Πολλά δημοσιεύματα επισημαίνουν ότι οι εταιρείες που έχουν αναλάβει τις δημόσιες ενεργειακές υποδομές, ενδιαφέρονται κυρίως για τα εταιρικά τους κέρδη, αγνοώντας την ανάγκη για αναβάθμιση και συντήρηση του δικτύου. Το μοντέλο αυτό, όπου δημόσιες λειτουργίες εκτελούνται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, αποδεικνύεται εύθραυστο και επισφαλές, ειδικά όταν αφορά στρατηγικούς τομείς.

Ηλεκτρικά δίκτυα, σιδηρόδρομοι, υποδομές νερού και άλλοι βασικοί πυλώνες λειτουργίας των σύγχρονων κοινωνιών, φαίνεται να μην μπορούν να εξυπηρετούν αποτελεσματικά τον πολίτη όταν μετατρέπονται σε πεδίο κερδοσκοπίας. Τα παραδείγματα δεν περιορίζονται στην Ιβηρική. Η ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων στη Βρετανία, όπως και η υποβάθμιση του δικτύου στη Γερμανία, καταδεικνύουν την παγκόσμια διάσταση του προβλήματος.

Στην Ελλάδα, το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη αποτέλεσε τη δική μας υπενθύμιση για τις συνέπειες της απορρύθμισης και την ανάγκη ουσιαστικού δημοσίου ελέγχου σε κρίσιμες υποδομές. Η υποδομή δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως προϊόν αγοράς, όταν από αυτή εξαρτάται η ασφάλεια, η υγεία και η ποιότητα ζωής των πολιτών.