Το ψέμα είναι ένα φαινόμενο με πολλές όψεις, που αφορά τόσο τις προσωπικές σχέσεις όσο και τις επαγγελματικές συναναστροφές.
Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι μπορούν να εντοπίσουν ένα ψέμα από τη «διαίσθησή» τους, ειδικοί της ψυχολογίας και νομικοί αποκαλύπτουν ότι υπάρχουν συγκεκριμένα μοτίβα λόγου και συμπεριφοράς που προδίδουν κάποιον που αποκλίνει από την αλήθεια.
Η λέξη-παγίδα: Απόλυτες εκφράσεις που υποδηλώνουν αναλήθεια
Ο δικηγόρος Jefferson Fisher, ειδικός σε δίκες και ανακριτικές τεχνικές, επισημαίνει ότι λέξεις όπως «ποτέ» και «πάντα» είναι ενδεικτικές υπερβολής και συχνά συνοδεύουν ψευδείς δηλώσεις.
«Όταν κάποιος λέει, ‘ποτέ δεν κάνω αυτό’ ή ‘πάντα κάνω εκείνο’, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να υπερβάλλει για να καλύψει την αλήθεια», εξηγεί ο Fisher στο podcast The Diary of a CEO. Η χρήση απόλυτων εκφράσεων είναι ένας τρόπος να πείσει ο ομιλητής, αλλά τελικά λειτουργεί ως σημείο καχυποψίας.
Ταχύτητα απάντησης: Όταν η βιασύνη προδίδει την πρόθεση
Άλλο ένα σημάδι που πρέπει να προσέξει κανείς είναι η υπερβολικά γρήγορη απάντηση, ειδικά όταν συνοδεύεται από αμυντική στάση. Όπως τονίζει ο Fisher:
«Οι ψεύτες συχνά απαντούν βιαστικά και στη συνέχεια διορθώνουν τον εαυτό τους. Πρώτα λένε ‘ποτέ δεν το κάνω’ και μετά προσθέτουν ‘εντάξει, ίσως μια-δυο φορές’. Αυτή η ταλάντευση είναι χαρακτηριστική.»
Η επιστήμη πίσω από το ψέμα: Νοητική επιβάρυνση και τεχνικές αποκάλυψης
Ο καθηγητής ψυχολογίας Aldert Vrij από το Πανεπιστήμιο του Portsmouth, ειδικός στην ανάλυση ψεύδους, εξηγεί ότι η διατύπωση ενός ψέματος απαιτεί νοητική προσπάθεια, καθώς το άτομο πρέπει να κατασκευάσει μια φανταστική εκδοχή της πραγματικότητας και ταυτόχρονα να διατηρήσει συνοχή.
«Το να λες ψέματα είναι γνωστικά απαιτητικό. Πρέπει να θυμάσαι τι είπες, τι δεν είπες και να προσέχεις να μη σε προδώσει η γλώσσα του σώματος», αναφέρει ο Vrij.
Για τον λόγο αυτό, προτείνει μια δοκιμασμένη τεχνική αποκάλυψης: ζητήστε από τον συνομιλητή να κάνει μια δεύτερη δραστηριότητα, όπως να υπολογίσει έναν αριθμό ή να μετακινηθεί. Η διπλή επιβάρυνση μειώνει την ικανότητα να συντηρηθεί το ψέμα, με αποτέλεσμα να γίνουν πιο εμφανή τα λάθη ή οι ασυνέπειες.
Συμπεράσματα: Η αλήθεια δεν χρειάζεται προσπάθεια
Αν και κανένας τρόπος δεν εγγυάται απόλυτα την αναγνώριση της αναλήθειας, τα λεκτικά μοτίβα, η γλώσσα του σώματος, η χρονική καθυστέρηση ή η υπερβολή στην απάντηση αποτελούν ενδείξεις που, όταν συνδυαστούν, δίνουν ένα ισχυρό πλαίσιο ερμηνείας της ειλικρίνειας ή όχι του συνομιλητή.
Η παρατήρηση, η υπομονή και η σωστή διαχείριση ερωτήσεων μπορούν να λειτουργήσουν ως πολύτιμα εργαλεία, είτε πρόκειται για προσωπικές σχέσεις, είτε για επαγγελματικές συναντήσεις ή νομικές υποθέσεις.
και Facebook 
