Κοκκύτης: Αύξηση 4800% στα κρούσματα – Πώς επανεμφανίστηκε μετά από δεκαετίες – Οι ειδικοί προειδοποιούν

«Νέες προκλήσεις από παλιά νοσήματα» είναι η φράση που χαρακτηρίζει τη δημόσια υγεία στη μετά-covid εποχή, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, Καθηγητή Παθολογικής Φυσιολογίας- Λοιμωξιολογίας στο ΕΚΠΑ, Νικόλαο Σύψα. Ο κοκκύτης είναι ένα από αυτά τα νοσήματα που έχει επιστρέψει, παρόλο που μπορεί να προληφθεί αποτελεσματικά μέσω του εμβολιασμού παιδιών και ενηλίκων.

Τον κοκκύτη ή αλλιώς τον «βήχα των 100 ημερών» όπως τον περιέγραψαν στην Κίνα τον 6ο μ.Χ. αιώνα καθώς διαδράμει για μεγάλο χρονικό διάστημα, για πολλές δεκαετίες τον είχαμε ξεχάσει. Ο λόγος ήταν το εμβόλιο κατά του κοκκύτη, το οποίο μας προστάτευε, τόνισε ο Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Αριστοτέλης Τσιάκαλος, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Μαιευτικών & Γυναικολογικών Λοιμώξεων και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, σε συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη (13/03/2025).

Το 2023 είχαμε μόλις 9 καταγεγραμμένα κρούσματα κοκκύτη, ενώ το 2024 εκτινάχθηκαν στα 438, μια αύξηση 4800%. Από τα κρούσματα αυτά, το 15% αφορούσε σε βρέφη κάτω των δύο μηνών. Δυστυχώς 2 βρέφη κατέληξαν και τουλάχιστον 3 νοσηλεύθηκαν σε μονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών. Χαρακτηριστικό είναι ότι από το 2000 έως το 2016 είχαμε συνολικά 509 κρούσματα κοκκύτη, δηλαδή μέσα σε ένα χρόνο, αθροίσαμε περίπου κρούσματα 16 ετών, ανέφερε ο κ. Τσιάκαλος.

Ο τρόπος για να προφυλάξουμε τον εαυτό μας, τα μικρά παιδιά και κυρίως τα νεογέννητα που είναι και τα πιο ευάλωτα στον κοκκύτη, είναι ο εμβολιασμός, επισήμανε ο κ. Τσιάκαλος. Κατά τη διάρκεια της κύησης, συστήνεται ο εμβολιασμός των εγκύων κατά του κοκκύτη, μεταξύ της 27ης και 36ης έβδομάδας κυήσεως. Τα αντισώματα της μητέρας περνούν από τον πλακούντα στο έμβρυο και έτσι τα νεογέννητα είναι προστατευμένα από τον κοκκύτη. Ωστόσο, τα στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων δείχνουν ότι μόνο 3,8 έγκυες στις 10 εμβολιάζονται κατά του κοκκύτη, παρόλο που συστήνεται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.

Η πρόληψη και οι εμβολιασμοί είναι ένα από τα κύρια θέματα του 24ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Λοιμώξεων, το οποίο πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες. Όπως τόνισε ο κ. Σύψας (Πρόεδρος του Δ.Σ της Ε.Ε.Λ, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Καθηγητής Παθολογικής Φυσιολογίας- Λοιμωξιολογίας, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πρόεδρος Επιτροπής Νοσοκομειακών Λοιμώξεων Επιστημονικός/Διοικητικός Υπεύθυνος Μονάδας Λοιμώξεων – COVID, ΓΝΑ «Λαϊκό»), η καλύτερη πολιτική υγείας για την αποφυγή των λοιμώξεων είναι τα μέτρα πρόληψης μεταξύ των οποίων και ο εμβολιασμός. Τα τελευταία δεδομένα για την πολύ χαμηλή αποδοχή του εμβολιασμού των ενηλίκων, όχι μόνο για την νόσο COVID-19 αλλά και για πολλά άλλα νοσήματα, όπως η γρίπη, ο πνευμονιόκοκκος, ο ιός RSV, οφείλεται σε «εμβολιαστική κόπωση» αλλά και παραπληροφόρηση σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων, ενώ παραβλέπεται το τεράστιο όφελος για την υγεία του πληθυσμού. Ως τραγικό παράδειγμα, μετά από πολλά χρόνια, στην Ευρώπη καταγράφονται ξανά, επιδημίες αλλά και θάνατοι από ιλαρά, κοκκύτη και διφθερίτιδα.

Οδηγίες από την Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων

Τόσο η Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων όσο και ο ΕΟΔΥ, κατά την περσινή έξαρση κοκκύτη στη χώρα μας προχώρησαν σε συστάσεις, για την ενημέρωση του κοινού. Το υπουργείο Υγείας εξέδωσε και αντίστοιχη εγκύκλιο για τον εμβολιασμό κατά του κοκκύτη.

Ο κοκκύτης είναι οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος με υψηλή μεταδοτικότητα και ποσοστό δευτερογενούς προσβολής 80% μεταξύ των επίνοσων ατόμων. Η μετάδοση από άτομο σε άτομο γίνεται με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με εκκρίσεις από το αναπνευστικό σύστημα νοσούντων ατόμων. Άτομα με ήπια συμπτωματολογία που δεν γνωρίζουν ότι έχουν το νόσημα μπορούν να το μεταδώσουν. Ο κοκκύτης μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσο σε άτομα όλων των ηλικιών, αλλά τα βρέφη διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσου και θανάτου.

Η προστασία των βρεφών από σοβαρή νόσηση και θάνατο επιτυγχάνεται μέσω του έγκαιρου εμβολιασμού, ο οποίος ξεκινά το 2ο μήνα της ζωής και ολοκληρώνεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμού. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, το εμβόλιο DTaP χορηγείται κατά το 2ο, 4ο, 6ο, 15ο-18ο μήνα της ζωής και στα 4-6 έτη, ενώ το εμβόλιο TdaP χορηγείται στην ηλικία 11-12 ετών, μεταξύ 18-25 ετών και μετά ως αναμνηστική δόση TdaP ανά δεκαετία.

Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να εμβολιάζονται σε κάθε κύηση με μια δόση εμβολίου Tdap ή Tdap-IPV, κατά προτίμηση από την 27η έως την 36η εβδομάδα κύησης, ανεξάρτητα από το μεσοδιάστημα που μεσολάβησε από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/TdaP. Επίσης, με τα ίδια εμβόλια μπορούν να εμβολιαστούν και οι λεχωΐδες που δεν εμβολιάστηκαν κατά τη διάρκεια της κύησης. Τα μέλη οικογένειας που δεν είναι πλήρως εμβολιασμένα για τον κοκκύτη θα πρέπει να εμβολιάζονται τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν την επαφή με νεογνά και βρέφη. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας, οι οποίοι θα πρέπει να εμβολιάζονται με μια αναμνηστική δόση TdaP ανά δεκαετία, αναφέρει η εγκύκλιος του υπουργείου Υγείας.

Η Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων έδωσε απαντήσεις στα κύρια ερωτήματα που απασχολούν το κοινό:

Τι είναι ο κοκκύτης;

Ο κοκκύτης είναι λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που οφείλεται σε ένα βακτηρίδιο, τον αιμόφιλο του κοκκύτη (Bordetella pertussis). Η λοίμωξη από κοκκύτη συνήθως παρουσιάζει 3 στάδια. Το πρώτο στάδιο, το οποίο διαρκεί 1-2 εβδομάδες χαρακτηρίζεται από έντονη καταρροή και ενδεχομένως άτυπο, νυχτερινό κυρίως, βήχα. Ακολουθεί το δεύτερο στάδιο με διάρκεια 1-6 εβδομάδες και έντονα επεισόδια παροξυσμικού βήχα. Τέλος, το στάδιο της αποδρομής το οποίο διαρκεί 2-3 εβδομάδες και εκδηλώνεται με ηπιότερους παροξυσμούς βήχα.

Πώς μεταδίδεται ο κοκκύτης;

Ο κοκκύτης μεταδίδεται αερογενώς με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με τις εκκρίσεις του αναπνευστικού συστήματος. Ο χρόνος επώασης της νόσου είναι συνήθως 7-10 ημέρες. Η μεταδοτικότητα μεταξύ των επίνοσων μη εμβολιασμένων ατόμων υπολογίζεται στο 80%. Οι ασθενείς με κοκκύτη είναι μεταδοτικοί από την έναρξη του καταρροϊκού σταδίου και για 2-3 εβδομάδες μετά. Η θεραπεία με αντιβιοτικά μειώνει τη μεταδοτικότητα και την εξαλείφει μετά την πάροδο τουλάχιστον 5 ημερών.

Γιατί ανησυχούμε για τον κοκκύτη;

Ο κοκκύτης κάνει εξάρσεις κάθε 4 χρόνια περίπου και αποτελεί σοβαρή ασθένεια κυρίως για τα βρέφη. Εκτός από λοίμωξη του αναπνευστικού μπορεί να προκαλέσει δευτεροπαθή πνευμονία, εγκεφαλοπάθεια, σπασμούς, εστιακά νευρολογικά συμπτώματα, ωτίτιδα, αφυδάτωση και κάκωση πλευρών από τον συνεχή έντονο βήχα. Οι θάνατοι που προκαλούνται από τον κοκκύτη στο 90% αφορούν βρέφη μικρότερα των 6 μηνών.

Μπορεί να προληφθεί ο κοκκύτης;

Ο κοκκύτης μπορεί να προληφθεί με την έγκαιρη και πλήρη εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού. Τα βρέφη εμβολιάζονται ξεκινώντας από την ηλικία των 2 μηνών με βάση το εγκεκριμένο εμβολιαστικό πρόγραμμα. Οι ενήλικες θα πρέπει να κάνουν μία αναμνηστική δόση του εμβολίου κάθε 10 χρόνια. Ειδική περίπτωση αφορούν οι έγκυες γυναίκες που πρέπει να εμβολιάζονται σε κάθε κύηση μεταξύ 27 και 36 εβδομάδων.

Πώς ο εμβολιασμός των εγκύων βοηθά στην πρόληψη του κοκκύτη;

Η χορήγηση μίας αναμνηστικής δόσης κατά την κύηση αυξάνει τον τίτλο αντισωμάτων στο αίμα της μητέρας. Τα IgG αντισώματα διέρχονται μέσω του πλακούντα στο έμβρυο με αποτέλεσμα το νεογνό κατά τη γέννηση να διαθέτει παθητική ανοσία. Τα αντισώματα αυτά προστατεύουν το νεογνό μέχρι να ξεκινήσει τον εμβολιασμό στους 2 μήνες ζωής.

Τι κάνει μία γυναίκα αν από παράληψη δεν εμβολιαστεί κατά την κύηση;

Ο εμβολιασμός κατά τη λοχεία είναι επωφελής καθώς μητρικά αντισώματα μπορούν να περάσουν στο νεογνό μέσω του θηλασμού. Επιπροσθέτως, ο αναμνηστικός εμβολιασμός της μητέρας προφυλάσσει έμμεσα το νεογνό σε περίπτωση που η μητέρα έρθει σε επαφή με κρούσμα. Βέβαια θα πρέπει να τονιστεί πως ο εμβολιασμός στη λοχεία ΔΕΝ αποτελεί εναλλακτική στρατηγική αλλά λύση ανάγκης καθώς ο χρόνος που μεσολαβεί από τον εμβολιασμό της μητέρας μέχρι την ανάπτυξη επαρκούς τίτλου μητρικών αντισωμάτων (2-4 εβδομάδες) αφήνει το νεογνό ακάλυπτο.

Υπάρχουν άλλες στρατηγικές πρόληψης;

Άλλος τρόποι προφύλαξης της ευαίσθητης ομάδας των νεογνών αποτελεί η τεχνική cocooning δηλαδή ο εμβολιασμός του περιβάλλοντος που έρχεται σε επαφή με το νεογνό. Αυτό αφορά τους γονείς και την ευρύτερη οικογένεια καθώς και άτομα που φροντίζουν το νεογνό, άτομα που μένουν στον ίδιο χώρο αλλά και τους επαγγελματίες υγείας. Έτσι δημιουργείται ένας φραγμός γύρω από το νεογνό που μειώνει – αλλά δεν εξαλείφει – τον κίνδυνο έκθεσης στη νόσο.

Ο εμβολιασμός των εγκύων έχει ανεπιθύμητες ενέργειες για το κύημα;

Ο εμβολιασμός των εγκύων έναντι του κοκκύτη πραγματοποιείται παγκοσμίως εδώ και δεκαετίες. Έχει γίνει πλήθος μελετών και ο εμβολιασμός ΔΕΝ έχει συσχετισθεί με δυσμενή έκβαση της κύησης, συγγενείς ανωμαλίες ή άλλα προβλήματα στο νεογνό.

Ποιος θα μου συνταγογραφήσει το εμβόλιο;

Αρμόδιος για τη συνταγογράφηση είναι ο θεράπων μαιευτήρας – γυναικολόγος, παθολόγος, παιδίατρος, γενικός ή οικογενειακός ιατρός. Το εμβόλιο χορηγείται δωρεάν κατά την κύηση.