Η Εκκλησία Κρήτης είναι Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία με καθεστώς ημιαυτονομίας διατηρώντας κανονική εξάρτηση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο
. Σήμερα η Εκκλησία της Κρήτης απαρτίζεται από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης και οκτώ Ιερές Μητροπόλεις. Ανώτερη εκκλησιαστική διοικητική Αρχή της Κρήτης είναι η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης, που εδρεύει στο Ηράκλειο της οποίας πρόεδρος είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης και μέλη οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Κρήτης.
Ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, εκλέγεται από την Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μεταξύ τριών Μητροπολιτών, τους οποίους έχει υποδείξει μέσω εκλογής η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης. Η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος των Μητροπολιτών της Κρήτης αποφασίζει επίσης αυτόνομα για τα υπόλοιπα θέματα της Εκκλησίας Κρήτης. Εκτός από τον Αρχιεπίσκοπο, οι υπόλοιποι Μητροπολίτες εκλέγονται και αυτοί από την Επαρχιακή Σύνοδο.
Ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας Κρήτης έγινε νόμος του ελληνικού κράτους το 1961. Συγκεκριμένα, η σημερινή διοικητική της μορφή υφίσταται σχεδόν αναλλοίωτη από το 1900, όπως είχε διαμορφωθεί από την εποχή του βιλαετίου της Κρήτης και συμπληρώθηκε επί Κρητικής Πολιτείας, ενώ τελευταίες τροποποιήσεις έγιναν με τον νόμο 4149/1961, ο οποίος κύρωσε και τον καταστατικό της χάρτη.
Από το 1962 με πράξη της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου οι Επίσκοποι της Εκκλησίας Κρήτης έλαβαν τον τίτλο του Μητροπολίτη τιμής ένεκεν, ενώ το 1967 με όμοιο τρόπο ο Μητροπολίτης Κρήτης έλαβε τον τίτλο του Αρχιεπισκόπου τιμής Ένεκεν. Στις 9 Μαρτίου 1993 εκδόθηκε Πατριαρχικός Τόμος απο την Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου που ανακηρύσσει σε εν ενεργεία Μητροπόλεις τις μέχρι τότε «τιμής ένεκεν» Ιερές Μητροπόλεις της Κρήτης και προσδίδει στους Μητροπολίτες της νήσου τον τίτλο «Υπέρτιμος και Έξαρχος», όπως αναφέρει το el.wikipedia.org.
Μητροπόλεις της Εκκλησίας Κρήτης
Η Κρήτη απελευθερώθηκε το 1913, μαζί με την Μακεδονία, μεγάλο μέρος της Ηπείρου, τα Νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και μέρος της Θεσσαλίας (Ελασσόνα). Η Εκκλησία της Κρήτης σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μητροπόλεις της Ελλάδας έχει σχετική αυτονομία από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και δική της Σύνοδο και Αρχιεπίσκοπο. Χωρίζεται σε μία Αρχιεπισκοπή (με έδρα το Ηράκλειο) και 8 Μητροπόλεις.
| Εκκλησία της Κρήτης (Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως) |
|||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Νομός | Ιερά Μητρόπολις | Έδρα | Μητροπολίτης | ||||
| Νομός Ηρακλείου | Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης | Ηράκλειο | Σε χηρεία. Τοποτηρητής: Ο Λάμπης και Σφακίων Ειρηναίος |
||||
| Ιερά Μητρόπολις Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου | Αρκαλοχώρι | Ανδρέας (Σταύρος Νανάκης), από το 2001 | |||||
| Ιερά Μητρόπολις Γορτύνης και Αρκαδίας | Μοίρες | Μακάριος (Δημήτριος Δουλουφάκης), από το 2005 Από Επίσκοπος Κνωσού (2000) |
|||||
| Λασιθίου Ιερά Μητρόπολις Ιεραπύτνης και Σητείας | Ιεράπετρα | Κύριλλος (Γεώργιος Διαμαντάκης), από το 2016 | |||||
| Ιερά Μητρόπολις Πέτρας και Χερρονήσου | Νεάπολη | Γεράσιμος (Γεώργιος Μαρματάκης), από το 2015 | |||||
| Νομός Ρεθύμνης | Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου | Ρέθυμνο | Ευγένιος (Ευάγγελος Αντωνόπουλος), από το 2010 Από Επίσκοπος Κνωσού (2005) |
||||
| Ιερά Μητρόπολις Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων | Σπήλι | Ειρηναίος (Νικόλαος Μεσαρχάκης), από το 1990 | |||||
| Νομός Χανίων | Ιερά Μητρόπολις Κυδωνίας και Αποκορώνου | Χανιά | Δαμασκηνός (Παπαγιαννάκης), από το 2006 | ||||
| Ιερά Μητρόπολις Κισάμου και Σελίνου | Καστέλι | Αμφιλόχιος (Ανδρονικάκης), από το 2005 | |||||
Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος
Η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος, είναι το ανώτατο διοικητικό όργανο της ημιαυτόνομης Εκκλησίας Κρήτης. Αποτελείται από τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης και τους Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτες των Μητροπόλεων της Εκκλησίας Κρήτης.
Σήμερα η σύνθεσή της είναι η εξής:
| Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης | |
|---|---|
| Μητροπολίτης | Ιδιότητα |
| Λάμπης, Συβρίτου καί Σφακίων Ειρηναίος | Τοποτηρητής Πρόεδρος |
| Γορτύνης και Αρκαδίας Μακάριος | Μέλος |
| Αρκαλοχωρίου, Καστελλίου και Βιάννου Ανδρέας | Μέλος |
| Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιος | Μέλος |
| Κισάμου και Σελίνου Αμφιλόχιος | Μέλος |
| Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνός | Μέλος |
| Πέτρας και Χερρονήσου Γεράσιμος | Μέλος |
| Ιεραπύτνης και Σητείας Κύριλλος | Μέλος |
| Αρχιγραμμετέας: Επίσκοπος Κνωσού ΠρόδρομοςΥπογραμματέας: Αρχιμανδρίτης Νήφων Βασιλάκης | |
Αρχιεπίσκοποι Κρήτης
| Όνομα | Έναρξη Ποιμαντορίας | Λήξη Ποιμαντορίας |
|---|---|---|
| Ευγένιος Α' (Ψαλιδάκης) | 28/02/1967 | 07/02/1978 |
| Τιμόθεος Γ΄ (Παπουτσάκης) | 10/03/1978 | 26/07/2006 |
| Ειρηναίος Α΄ (Αθανασιάδης) | 30/08/2006 | 2/12/2021 |
και Facebook 
