Του Δημήτρη Κλαράκη
Στην αρχαία Αθήνα, στην πορεία προς την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας, υπήρξε η μετάβαση απ τους σκληρούς νόμους του τυράννου Δράκοντα, στους πολύ πιο δίκαιους και κοινωνικά αποδεκτούς του Σόλωνα. Ο νόμοι του Δράκοντα έμειναν στην ιστορία για την ακραία αυστηρότητά τους, καθώς σύμφωνα με τον Πλούταρχο ήταν νόμοι που είχαν γραφτεί με το αίμα αναρίθμητων καταδικασμένων.
Βασικό και θεμελιώδες νομικό αξίωμα είναι ότι Έγκλημα δεν υπάρχει χωρίς προηγούμενο νόμο που να το προβλέπει μαζί με την επαπειλούμενη ποινή. Η ποινή περαιτέρω πρέπει να είναι ανάλογη της βαρύτητας του τελεσθέντος εγκλήματος. Δεν πυροβολούμε περιστέρια με κανόνια, μας δίδασκαν ήδη απ το πρώτο έτος της Νομικής στο Αριστοτέλειο οι δάσκαλοί μας. Επίσης, απ το Διαφωτισμό και εντεύθεν, σκοπός της ποινής δεν είναι η εξόντωση του δράστη και η τυφλή εκδίκηση, αλλά η απονομή δικαιοσύνης για να επιτευχθεί η κοινωνική ειρήνευση, να αποφευχθεί η αυτοδικία, με την ουσιαστική προστασία των εννόμων αγαθών και παράλληλα ο σωφρονισμός και η επανένταξη του δράστη. Κάθε κατηγορούμενος, δικαιούται μια δίκαιη δίκη και έχει δικαιώματα για να υπερασπιστεί επαρκώς τον εαυτό του. Επίσης, δικαιούται ανθρώπινες συνθήκες κράτησης. Αυτό προβλέπεται τόσο απ την ελληνική νομοθεσία όσο και από τις διεθνείς συνθήκες.
Κάθε λοιπόν επιχειρούμενη μεταρρύθμιση πρέπει να μένει πιστή σε αυτές τις βασικές αξίες και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Η κυβέρνηση του νόμος και τάξη αντιμετωπίζει ένα παράδοξο. Η βαριά εγκληματικότητα έχει χτυπήσει κόκκινο. Η βία σε κάθε χώρο είναι σε έξαρση. Η αστυνομία, που θρηνεί ήδη θύματα εν ώρα καθήκοντος, αδυνατεί να ανταπεξέλθει.
Η αντεγκληματική πολιτική πρέπει να ξεκινά απ’ την πρόληψη και ως τελευταίο στάδιο να επέρχεται η καταστολή και η τιμωρία. Προφανώς η εγκληματικότητα έχει πολυπαραγοντικά γενεσιουργά αίτια. Η φτώχεια, οι κοινωνικές ανισότητες είναι στον πυρήνα του προβλήματος. Παράλληλα, οι συνέπειες της πανδημίας, της απομόνωσης και των αξιακών προτύπων διαμορφώνουν ένα πολύ επικίνδυνο για την κοινωνική συνοχή μίγμα παραγόντων. Βιώνουμε μια βαθιά αξιακή κρίση τοπικά και παγκόσμια.
Η κυβέρνηση, δεν ασχολείται καν με τα γενεσιουργά αίτια, γιατί δεν την αφορούν και δεν την εξυπηρετούν, καθώς σε πολλά απ’ αυτά συμβάλλει με τις πολιτικές της επιλογές. Αντιθέτως, ασχολείται μόνο με την καταστολή, την καλλιέργεια του φόβου, παραβλέποντας εσκεμμένα πως η αποτελεσματικότερη αντεγκληματική πολιτική είναι οι πολιτικές πρόληψης, δηλαδή ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος, με δομές και παιδεία. Αυτά δηλαδή τα οποία αποδομεί συστηματικά.
Η κυβέρνηση εργαλειοποιεί τα εγκλήματα που συνταράσσουν την κοινή γνώμη και προβαίνει στην 7η κατά σειρά τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα μετά το έτος 2019, χωρίς μάλιστα τη συμμετοχή δικηγόρων στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές. Προφανώς οι απανωτές τροποποιήσεις αποδεικνύουν ότι οι προγενέστερες απέτυχαν για αυτό συνεχίζονται και μόνο το αίσθημα δικαίου δεν ενισχύουν.
Γυρνάμε απ το Σόλωνα στο Δράκοντα. Βήματα πίσω στην ίδια τη δημοκρατία. Με λαϊκισμό και αφορισμούς η κυβέρνηση επισείει τη δαμόκλειο σπάθη του νέου, πολύ πιο σκληρού νόμου, σε κάθε παραβάτη, ιδίως στα πλημμελήματα.
Για το λόγο αυτό, οι δικηγόροι, όπως και οι λειτουργοί της Δικαιοσύνης, πρώτοι απ όλους αντιδρούν επιστημονικά και τεκμηριωμένα και όχι με μικροπολιτικές σκοπιμότητες.
Προφανώς σ’ ένα άρθρο δεν μπορεί να αναλυθεί το σύνολο των αλλαγών και πόσο θα επηρεάσουν το δικαιικό μας σύστημα και δεν είναι σκοπός μια αμιγώς επιστημονική ανάλυση, που ενδεχόμενα περισσότερο θα μπερδέψει τον αναγνώστη, που δεν έχει νομικές γνώσεις, παρά θα διευκρινίσει θέματα. Μια πρώτη πολλή βασική διαπίστωση είναι ότι ενώ η χώρα πλήττεται απ τη βαριά εγκληματικότητα και το οργανωμένο έγκλημα, στόχευση της κυβέρνησης είναι πρώτα και κύρια η μικρομεσαία εγκληματικότητα.
Το νομοσχέδιο κινείται σε τρεις άξονες:
Α) αυστηροποίηση ποινών και ιδίως της έκτισης τους σε κατάστημα κράτησης ακόμα και ποινών για πλημμελήματα, καθώς τίθενται αυστηρότερες προϋποθέσεις αναστολής της ποινής, προκειμένου οι ποινές και επί πλημμελημάτων να εκτίονται σε σωφρονιστικό κατάστημα, όταν το δικαστήριο το κρίνει αναγκαίο,
Β) σκοπείται η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης με την κατάργηση της ενδιάμεσης διαδικασίας και την ανάθεση της εκδίκασης πολλαπλάσιου αριθμού σοβαρότατων υποθέσεων σε δικαστήρια με μονομελή σύνθεση.
Γ) Περιστέλλονται ουσιαστικά δικαιώματα του κατηγορουμένου και εγγυήσεις της διαδικασίας.
Με δικαιολογία το υπαρκτό πρόβλημα της καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης, το νομοσχέδιο Φλωρίδη επιλέγει την περαιτέρω επιβάρυνση των Καταστημάτων Κράτησης, αφού πλέον οι μικροπαραβάτες, με ποινή από 2, 3 έτη, για πλημμελήματα, θα οδηγούνται στη φυλακή. Παράλληλα εκφράζεται η διάχυτη ανησυχία ότι με αυτό τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για την ίδρυση ιδιωτικών φυλακών.
Εν ολίγοις κάθε πολίτης για ένα πλημμέλημα που διαπράττει θα μπορεί να βρεθεί πίσω απ τα κάγκελα. Αυτό πιστεύει άραγε οποιοσδήποτε νοήμων νους ότι θα μειώσει την εγκληματικότητα, ιδίως τη βαριά ή ότι θα αναμορφώσει επί τα βελτίω το δράστη, ο εγκλεισμός του. Μάλλον τα αντίθετα αποτελέσματα θα επιφέρει.
Η αυστηροποίηση των ποινών δεν φαίνεται να αποδίδει έμπρακτα στην αντεγκληματική πολιτική. Τα εγκλήματα τα οποία τελέστηκαν το 2022 με τις προγενέστερα θεσπισμένες αυξημένες ποινές ήταν αυξημένα κατά 25%. Αυτά είναι στατιστικά στοιχεία της ΕΛΑΣ. Η δε βαριά εγκληματικότητα, τα κακουργήματα δηλαδή, αυξήθηκε πάνω από 20%.
Είναι ιδιαίτερα προβληματικές όμως και οι διατάξεις που προβλέπουν μεταφορά αρμοδιοτήτων από πολυμελείς σε μονομελείς συνθέσεις δικαστηρίων, δραστικό περιορισμό της διαδικασίας των δικαστικών συμβουλίων, αύξηση των ορίων για το εφέσιμο των ποινών, περιορισμό των αιτημάτων αναβολής σε ένα, ασχέτως του λόγου, καθώς και αύξηση του κόστους άσκησης δικονομικών δικαιωμάτων.
Καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν δικάζει κακούργημα σε δικαστήριο με μονομελή σύνθεση . Η μονομελής σύνθεση δεν παρέχει τόσα εχέγγυα ευθυκρισίας σε σχέση με τις πολυμελείς, όπου ανταλλάσσονται απόψεις, υπάρχει διαβούλευση. Όταν απειλούνται οι κατηγορούμενοι με βαρύτατες ποινές, μέχρι και ισόβια, δεν μπορεί ένας δικαστής μόνος του, να αποφασίζει.
Αλλά και πρακτικά κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό να συμβεί καθώς για τη δημιουργία δύο επιπλέον δικαστηρίων -αν χωρίσει κάποιος μία τριμελή σύνθεση και την κάνει μονομελή- χρειάζονται δύο επιπλέον εισαγγελείς, δύο ακόμα αίθουσες και δύο ακόμα γραμματείς. Δηλαδή εργαζόμενοι και κτιριακές υποδομές που δεν υπάρχουν. Οπότε θα μας μείνει συρρίκνωση δικαιωμάτων με τον ίδιο αργό ρυθμό απονομής δικαιοσύνης αλλά με λιγότερα εχέγγυα ευθυκρισίας.
Ως προς τον περιορισμό των συμβουλίων και της ενδιάμεσης διαδικασία μπορεί πράγματι η προδικασία αντί για πέντε χρόνια να κρατήσει τεσσεράμισι. Στο ακροατήριο, όμως, αντί να κρατήσει τέσσερα χρόνια θα κρατήσει οκτώ. Δηλαδή η διαδικασία τελικά θα επιβαρυνθεί.
Ένα ακόμα προβληματικό σημείο του νομοσχεδίου είναι η εξίσωση της απόπειρας και της τετελεσμένης πράξης, αν το δικαστήριο κρίνει ότι η μειωμένη ποινή της απόπειρας δεν επαρκεί για να αποτρέψει τον υπαίτιο από την τέλεση άλλων αξιόποινων πράξεων. Είναι αδιανόητο με νομοθετικές κατασκευές να εξισώνονται στην ποινή η απόπειρα με το τελεσμένο έγκλημα.
Κρίσιμη είναι και η κατάργηση της εμφάνισης του μάρτυρα-αστυνομικού, ανακριτικού υπαλλήλου στο ακροατήριο. Κάτι τέτοιο σημαίνει ουσιαστικά πως δεν υπάρχει δυνατότητα εξέτασης του από συνηγόρους και δικαστικούς λειτουργούς, καταργώντας, έτσι καταργείται ένα μεγάλο μέρος της προφορικότητας της διαδικασίας, όπως αυτή επιτάσσεται από το Σύνταγμα. Αυτές οι διατάξεις, πέρα από την έκπτωση στα δικαιώματα των κατηγορουμένων, είναι εκτεθειμένες σε καταδίκες από το ΕΔΔΑ.
Το τελικό συμπέρασμα: όπου υπάρχει κάποια διάταξη που μπορεί να φέρει επιτάχυνση γίνεται με θυσία των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου.
Ειδικής μνείας χρήζει η τροποποίηση του αδικήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης με την αυστηροποίηση του πλαισίου της επαπειλούμενης ποινής, εάν η πράξη τελείται δημόσια ή μέσω διαδικτύου. Αυτό συνιστά, σε συνδυασμό με τον τρόπο και τον χρόνο έκτισης πλέον των ποινών, απειλή για την ελευθερία και την ανεξαρτησία του τύπου, της ενημέρωσης. Ουσιαστικά ο δημοσιογράφος αποτρέπεται προληπτικά να διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του, διατρέχοντας τον κίνδυνο να στερηθεί την ατομική του ελευθερία.
Η κυβέρνηση προετοιμάζει την κοινωνία για περαιτέρω περιστολή δικαιωμάτων, εγγυήσεων, διαδικασιών, σε κάθε πεδίο με πρόσχημα το νόμο και την τάξη. Η βαριά όμως εγκληματικότητα, οι επαγγελματίες δολοφόνοι, τα συμβόλαια θανάτου, τα ναρκωτικά, οι δολοφονίες γυναικών απ τους συντρόφους τους, η greek mafia ουδόλως επηρεάζονται από ένα αντεγκληματικό σχεδιασμό που κυνηγά να χτυπήσει τα μικρά και μεσαία παραβατικά ψάρια.
Ως δικηγόρος, έχω αντιμετωπίσει πολλές φορές τις στρεβλώσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, οι οποίες κοστίζουν σε χρόνο, χρήμα αλλά και στην αξιοπιστία της, που απονομιμοποιείται έτσι στα μάτια των πολιτών. Η δικαιοσύνη θεωρείται απ το μέσο έλληνα πολίτη Χρονοβόρα- Κοστοβόρα- Αναποτελεσματική. Το πρόβλημα όμως δεν το λύνει μια αποσπασματική και προβληματική κάθε τρεις και λίγο αλλαγή των νόμων ούτε τα αστυνομικά μέτρα. Η νομοθεσία κατ αρχάς επιβάλλεται να απλοποιηθεί, να παγιωθεί και να κωδικοποιηθεί, για να εδραιωθεί διαφάνεια και ασφάλεια δικαίου.
Η δικαιοσύνη σαφώς χρειάζεται ταχύτητα. Για να επιτευχθεί όμως απαιτούνται ανθρώπινοι πόροι και όχι περιστολή δικαιωμάτων ή απλούστευση διαδικασιών και κατάργηση δικλείδων. Οι δικαστές πρέπει να είναι επαρκείς σε αριθμό, κατάρτιση και να δρουν χωρίς παρεμβάσεις απ την εξουσία.
Η ΕΛ.ΑΣ, αδυνατεί δομικά να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες περιστάσεις. Εμφανίζει παθογένειες και δυσλειτουργίες. Πρέπει να εξυγιανθεί, να αναδιαρθρωθεί, να εκδημοκρατιστεί και να εξειδικευθεί στο πεδίο δράσης.
Αλήθεια τι απέγιναν οι προεκλογικά συλληφθέντες για την δολοφονία Καραιβάζ.
και Facebook 
